Làm sao thoát kiếp gia công?

Để thoát kiếp gia công, một số doanh nghiệp Việt Nam đang đi từng bước nhỏ để được chen chân vào chuỗi giá trị toàn cầu của các tập đoàn lớn trên thế giới.

Ba câu chuyện dưới đây khắc họa những nét tươi sáng cho triển vọng kiến tạo vị thế mới của ngành cơ khí chế tạo Việt Nam.

Câu chuyện thứ nhất

Hợp tác với các đối tác lớn trong ngành chế tạo cơ khí, công nghiệp nặng trên thế giới như GE, Mitsubishi Heavy, Hyundai để từng bước tham gia chuỗi sản xuất toàn cầu của những tên tuổi này là một định hướng lâu dài đang được Tổng công ty Lắp máy Việt Nam (Lilama) đeo đuổi.

Ảnh chỉ có tính minh họa. (Nguồn: Doanh nhân/Vietnam+)

Ông Lê Văn Tuấn, Tổng Giám đốc Lilama tâm sự: “Lâu nay Lilama đã là đối tác, là nhà thầu phụ có năng lực và được tin cậy của nhiều doanh nghiệp nước ngoài, nhưng chúng tôi ý thức là phải nâng tầm những mối quan hệ này. Làm được vậy sẽ giúp mình trưởng thành nhanh và bài bản hơn.”

Cũng là nhà thầu phụ, nhưng với lĩnh vực hoạt động là cơ khí chế tạo và lắp máy, việc các nhà thầu nước ngoài tìm đến với Lilama chính là bởi trình độ tay nghề của người thợ.

Tại dự án Nhà máy lọc dầu Dung Quất - dự án đòi hỏi rất cao về chất lượng, những người thợ hàn của Lilama với chứng chỉ nghề bậc cao đã làm hài lòng các nhà thầu ngoại ở các gói thầu đường ống dẫn sản phẩm hay các bể chứa xăng dầu.

Không ít chi tiết cơ khí phi tiêu chuẩn của công trình cũng đã được gia công, chế tạo tại các nhà máy của Lilama.

Ngoài việc cử cán bộ, kỹ sư, công nhân kỹ thuật theo học các khóa chuyên sâu nâng cao, tiếp thu công nghệ mới tại các trường đào tạo ở trong nước và nước ngoài, Lilama còn mạnh dạn bỏ ra hàng trăm tỷ đồng để mua thiết bị hiện đại cho các nhà máy cơ khí, chế tạo để tự gia công các sản phẩm cơ khí chất lượng cao, đạt tiêu chuẩn của những nước có nền công nghiệp tiên tiến như Anh, Mỹ, Nhật Bản, Ðức.

“Có những đối tác như GE đã khảo sát năng lực của các doanh nghiệp thuộc Lilama để tiến tới đặt các đơn hàng, mở rộng sản xuất của họ tại Việt Nam. Đơn hàng thì không thiếu, nhưng Lilama hướng tới các đơn hàng chất lượng cao, giá trị gia tăng lớn hơn để tiến bước sâu hơn vào ngành công nghiệp cơ khí thế giới,” ông Tuấn cho biết.

Câu chuyện thứ hai

Cũng không nề hà các đơn hàng giản đơn thuở ban đầu, ông Trần Bá Dương, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Ôtô Trường Hải (Thaco) cho hay, Thaco nhận cung cấp thùng xe cho một số dòng xe tải nhãn hiệu Kia khi xuất khẩu sang thị trường khu vực, bởi chi phí ở Việt Nam rẻ hơn so với Hàn Quốc.

Khác với nhiều người quan niệm “rẻ thì không làm,” ông Dương lại nghĩ, Việt Nam mới khởi đầu ngành công nghiệp ôtô thì phải biết chấp nhận đi từ những bước thấp nhất để tiến dần lên trình độ cao hơn, thay vì lao ngay vào công nghệ cao, phức tạp và đòi hỏi vốn đầu tư lớn.

Một số công ty con của Thaco trong các lĩnh vực công nghiệp phụ trợ của ngành ôtô cũng đã được thành lập để cung cấp linh phụ kiện cho xe ôtô nhãn hiệu Kia và Thaco khi sản xuất, lắp ráp tại Việt Nam.

Dĩ nhiên, Thaco Group không dừng lại ở việc gia công, chế tạo các chi tiết đơn giản. Ước mơ về một khu công nghiệp cơ khí ôtô tại Khu kinh tế mở Chu Lai vẫn đang được ông Dương kiên trì triển khai từng bước.

Hiện nay, Thaco đang đầu tư vào sản xuất động cơ, trước mắt là cho xe tải, với bản quyền công nghệ được cung cấp bởi Kia Motor, nhằm gia tăng giá trị sản xuất tại Việt Nam.

Câu chuyện thứ ba

Phấn đấu đưa Việt Nam tham gia vào chuỗi sản xuất toàn cầu cũng là câu chuyện tại Alstom.

Đã có bốn hợp đồng cung cấp thiết bị cơ điện cho các dự án nhiệt điện khí tại Trung tâm Điện lực Phú Mỹ những năm 2000, Alstom đang tiếp tục gia tăng sự có mặt của mình ở Việt Nam thông qua các dự án thủy điện lớn như Sơn La, Lai Châu. Thành công về đích sớm ba năm của Nhà máy thủy điện Sơn La với công suất 2.400MW - lớn nhất Đông Nam Á - đã nâng thương hiệu Alstom trong vai trò nhà cung cấp thiết bị cơ điện thêm nhiều cấp.

Tuy nhiên, mối quan tâm của Alstom tại Việt Nam không chỉ đơn thuần là bán thiết bị cho các nhà máy điện.

Vào tháng 5/2012, Alstom đã bắt tay với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) để thành lập Liên doanh Dịch vụ Năng lượng Alstom-Phú Mỹ, cụ thể là xây dựng một xưởng sửa chữa tuabin khí hiện đại tại Trung tâm điện lực Phú Mỹ, Bà Rịa-Vũng Tàu. Đây là xưởng sửa chữa tua-bin khí đầu tiên tại Việt Nam và cũng là công xưởng đầu tiên của Alstom tại khu vực châu Á trong lĩnh vực này.

Một quan chức của Alstom Việt Nam cho hay, các tuabin khí có cánh phủ gốm, khi hoạt động trong điều kiện nhiệt độ cao 1.000 độ C sẽ phải mang ra kiểm tra và bảo dưỡng.

Việc bóc lớp gốm ra, kiểm tra lớp thép rồi bọc phủ lại, khoan lại các đường làm mát của cánh tuabin là công việc được xếp vào hàng công nghệ cao, đa phần làm bằng robot.

Vì vậy, quyết định chuyển xưởng này sang Việt Nam là để phục vụ thị trường châu Á-Thái Bình Dương chứ không chỉ riêng Việt Nam, không đơn thuần là vì để có giá rẻ, mà còn mang những ý nghĩa chiến lược nhất định đối với ngành công nghiệp của Việt Nam.

“Năm 2013, xưởng sửa chữa này sẽ đi vào hoạt động, tạo thêm công ăn việc làm mới, thêm các đơn hàng xuất khẩu, đóng góp cho nước sở tại. Có thể quy mô ban đầu nhỏ nhưng sẽ nâng dần trong tương lai, đặc biệt tạo ra những động lực nhất định cho ngành công nghiệp địa phương trong việc tham gia vào dây chuyền sản xuất toàn cầu của các tập đoàn lớn,” vị quan chức của Alstom Việt Nam cho biết.

Đi xa bằng những bước nhỏ

Nhìn nhận những thách thức mà các doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt hiện nay, Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải thẳng thắn thừa nhận: cạnh tranh đã ngay ở đầu nhà rồi.

Nếu doanh nghiệp trong nước không đáp ứng được, sẽ buộc phải mở cửa cho doanh nghiệp bên ngoài vào. Lúc đó, doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải làm thuê ngay trên chính thửa ruộng của mình, trong chính lĩnh vực mà mình vẫn được biết đến là có lợi thế.

Muốn biết mình đang ở đâu, doanh nghiệp Việt Nam phải so sánh với các tập đoàn cùng ngành nghề, cùng lĩnh vực trên thế giới, chứ không thể bằng lòng với những gì mình đang có.

“Người Việt Nam cần cù, thông minh, nhưng nếu không biết cúi đầu xuống để học và tiến lên thì vẫn luôn thua,” Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải nhắn nhủ./.