Lo ngại đang hiện hữu với nhiều ngành công nghiệp

KTĐT - Trước thời điểm nước ta trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), một số chuyên gia kinh tế đã bày tỏ lo ngại về khả năng cạnh tranh của các ngành công nghiệp nội địa. Sau 3 năm gia nhập WTO, những lo ngại này đã trở thành hiện thực ở một số ngành công nghiệp.

Điểm lại sự phát triển của công nghiệp nước ta kể từ sau khi gia nhập WTO có thể thấy, một số ngành đang phải đối mặt với những thách thức lớn. Cụ thể: ngành ôtô sau 15 năm được Nhà nước dành cho khá nhiều chính sách ưu tiên nhưng đến thời điểm này cũng mới chỉ có một số dây chuyền lắp ráp khá đơn giản. Ngoại trừ một số lĩnh vực sản xuất xe tải, xe khách, xe chuyên dụng... đang bắt đầu có những bước tiến, thì xét về tổng thể, nước ta vẫn chưa có công nghiệp sản xuất ôtô đúng nghĩa. Ngành công nghiệp phụ trợ phục vụ sản xuất  ôtô hầu như chưa có gì. Công nghiệp đóng tàu - một trong những ngành được hưởng khá nhiều chính sách ưu đãi nhưng giá trị gia tăng cũng chỉ đạt khoảng 30%. Nhiều dự án đóng tàu đã bị ngừng trệ. Rất nhiều doanh nghiệp tập trung đầu tư vào các dự án đóng tàu nhưng ngành sửa chữa tàu thủy lại quá ít, dẫn đến sự phát triển thiếu cân đối... Ngành thép dù đã có công nghệ sản xuất thép từ nguyên liệu nguồn nhưng đến nay lượng phôi thép sản xuất trong nước chỉ đáp ứng khoảng 50% nhu cầu. Trong khi đó, đầu ra cho thép thành phẩm có nguy cơ bị thu hẹp khi nhiều nhà đầu tư nước ngoài đăng ký đầu tư xây dựng các khu liên hợp luyện kim có thể dẫn tới dư thừa công suất. Trong khi đó, giới chuyên gia cũng không khỏi băn khoăn về kinh nghiệm, năng lực và nguồn vốn thực hiện các dự án thép của các nhà đầu tư nước ngoài và nguy cơ lớn về nhập khẩu công nghệ cũ sẽ gây tổn hại cho môi trường. Ngành công nghiệp điện tử cũng đã từng có những thương hiệu thuần túy Việt Nam khá nổi tiếng nhưng đến nay những thương hiệu này cũng gần như vắng bóng trên thị trường nội địa do không đủ sức cạnh tranh với các sản phẩm điện tử của nước ngoài. Ngành công nghiệp vật liệu xây dựng cũng đang bộc lộ những bất hợp lý trong quy hoạch, dẫn đến tình trạng dàn trải, chồng chéo và kém hiệu quả.

Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ Huy Hoàng thừa nhận: Chính sách, chiến lược phát triển công nghiệp của nước ta đã bộc lộ những điểm bất hợp lý, không còn phù hợp với bối cảnh hội nhập toàn diện của nền kinh tế. Điều này có trách nhiệm của Bộ Công nghiệp trước đây và Bộ Công thương hiện nay. Riêng đối với ngành công nghiệp điện tử, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng cho rằng, các chính sách ưu đãi hiện nay chưa đủ sức khuyến khích doanh nghiệp trong nước chuyển đổi công nghệ để phát triển ngành công nghiệp điện tử. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực kỹ thuật cũng chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển của ngành.

Để nâng cao sức cạnh tranh, tạo sức bật cho các ngành công nghiệp nội địa thì về lâu dài, cần lựa chọn các ngành công nghiệp mũi nhọn và các lĩnh vực trọng điểm. Chỉ nên lựa chọn những ngành có giá trị gia tăng cao, giải quyết được nhu cầu lao động và những ngành sử dụng nguyên vật liệu sẵn có trong nước. Những lĩnh vực đã có lợi thế như dệt may, da giày, vật liệu xây dựng, chế biến gỗ... cần được tập trung đầu tư nhiều hơn theo hướng sản xuất tinh và xây dựng thương hiệu riêng của Việt Nam. Cần mở rộng đầu tư vào những ngành sử dụng công nghệ cao như sản xuất linh kiện điện, điện tử, máy tính... Đối với những ngành công nghiệp mà doanh nghiệp trong nước không đủ năng lực thì không nên tiếp tục đầu tư để tránh lãng phí nguồn lực. Đặc biệt, cần có chính sách thúc đẩy sự phát triển công nghiệp phụ trợ, vì chỉ khi chủ động được nguyên phụ liệu thì các doanh nghiệp mới có thể tiến xa hơn.