Doanh nghiệp tự vay tự trả
Nguyên nhân khiến Moody’s hạ bậc xếp hạng tín nhiệm bắt nguồn từ đánh giá cho rằng, thời gian qua Chính phủ Việt Nam đã có nhiều hạn chế trong công tác phối hợp giữa các cơ quan Chính phủ dẫn đến tình trạng chậm thanh toán nghĩa vụ nợ Chính phủ.
Báo cáo trước đó của Moody’s cũng cho biết, nhiều dự án được Chính phủ bảo lãnh do khó khăn về tài chính đã không có khả năng trả nợ, đang phải thanh lý tài sản để thu hồi vốn hoặc phải tái cơ cấu do nợ quá hạn cao. Trong đó, nợ nước ngoài do Chính phủ bảo lãnh tập trung chủ yếu cho đầu tư vào ngành điện tại một số tập đoàn lớn thuộc lĩnh vực điện, dầu khí, than khoáng sản và cả hàng không.
Sau khi xem xét hạ xếp hạng quốc gia của Việt Nam vào ngày 9/10, ngày 10/10, Moody’s Investors Service cũng đánh giá xếp hạng của 18 ngân hàng của Việt Nam. Những ngân hàng trên được chia thành 3 nhóm. Nhóm 1 gồm 10 ngân hàng, được giữ nguyên xếp hạng nhà phát hành và tiền gửi dài hạn bằng nội tệ, ngoại tệ. Tuy nhiên, triển vọng được điều chỉnh từ xem xét hạ tín nhiệm sang "tiêu cực". Nhóm 2 gồm 5 ngân hàng, được giữ nguyên xếp hạng tiền gửi dài hạn bằng ngoại tệ. Triển vọng cũng được chuyển từ xem xét hạ tín nhiệm sang tiêu cực. Nhóm 3 ngân hàng còn lại được giữ nguyên đánh giá rủi ro đối tác (CR Assessments) và xếp hạng rủi ro đối tác (CRR). (Thảo Nguyên) |
Tuy nhiên, theo đại diện Bộ Tài chính, đây là nghĩa vụ nợ được Chính phủ bảo lãnh, không phải là nghĩa vụ nợ trực tiếp của Chính phủ. Về cơ bản, các DNNN nếu tự vay, thì tự trả, không tính vào nợ công. Chỉ trừ những dự án lớn, được Chính phủ bảo lãnh cho DNNN đứng ra vay nhưng DNNN làm ăn thua lỗ, không trả được khoản nợ này, Chính phủ phải trả theo một cơ chế riêng, không được tính vào nợ công của Chính phủ. Trước đó, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều văn bản chỉ đạo, giao nhiệm vụ cụ thể cho các bộ trong việc thanh toán trả nợ cho bên cho vay nước ngoài, không để xảy ra tình trạng trả nợ chậm làm ảnh hưởng tiêu cực đến hệ số tín nhiệm quốc gia của Việt Nam. Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành các Quyết định cho phép ứng Quỹ tích lũy trả nợ để thanh toán.
Trong một báo cáo mới nhất, về cơ bản, các dự án được Chính phủ bảo lãnh đều trả nợ đầy đủ đúng hạn. Các dự án xi măng đã được tái cơ cấu và cải thiện khả năng thanh toán. Chính phủ cũng đã đôn đốc, đẩy mạnh hỗ trợ tái cơ cấu một loạt các khoản vay được Chính phủ bảo lãnh đang gặp khó khăn; khuyến khích người vay trả nợ trước hạn để giảm dư nợ bảo lãnh. Nhưng hiện Chính phủ vẫn phải trích hàng trăm triệu USD từ Quỹ Tích lũy trả nợ để trả nợ thay cho các dự án. Các dự án phải kể đến như nhà máy Giấy Phương Nam, dự án BT Đường cao tốc La Sơn - Túy Loan, như dự án Xi măng Thái Nguyên, Xi măng Đồng Bành, Xi măng Hạ Long.
Đánh giá về động thái của Moody’s, vị này cho rằng, thứ nhất, có thể tổ chức này chưa thấy được giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả phối kết hợp giữa các cơ quan chức năng trong quản lý nợ nước ngoài, bao gồm cả nợ Chính phủ bảo lãnh. Thứ hai, Moody’s chưa thấy giải pháp để tăng tính minh bạch trong quản lý nợ nước ngoài.
Chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam Sebastian Eckardt cho rằng, việc thanh toán chậm không phải là không có tiền. Việt Nam có dự trữ lớn, cao hơn mục tiêu đặt ra và năm qua cũng chi tiêu thấp hơn nữa. Áp lực về lạm phát được kiểm soát, tỷ giá ổn định, thặng dư cán cân thương mại của Việt Nam đã đạt hơn 10 tỷ USD. Việt Nam đang có mức dự trữ ngoại hối cao nhất lịch sử, vượt 71 tỷ USD. Do đó khả năng trả nợ bằng ngoại tệ của Việt Nam cũng rất tốt.
Vấn đề là sự chậm trễ trong sự phối hợp giữa các cơ quan Chính phủ. Và đây là mấu chốt Việt Nam cần tập trung cải thiện. Vị Kinh tế trưởng của WB nhấn mạnh đến vấn đề “giải ngân chậm” và cho đây là một nỗi lo không nhỏ vì nó có thể gây hại cho cơ sở hạ tầng trong trung và dài hạn. "Về lâu dài, chậm giải ngân đầu tư công tức là chậm cải thiện hạ tầng, không đủ cơ sở hạ tầng quan trọng cần thiết cho tăng trưởng”- ông Sebastian Eckardt nhấn mạnh. Đến cuối năm 2018, tổng giá trị các khoản vay được Chính phủ bảo lãnh lên tới 27,7 tỷ USD, trong đó 23,6 tỷ USD vốn vay nước ngoài. Đây là con số lớn hơn tổng trả nợ Chính phủ trong năm 2018.
Ngân hàng bị vạ lây?
Theo các chuyên gia, việc Moody's hạ triển vọng tín nhiệm không ảnh hưởng đến khả năng huy động vốn do kinh tế vĩ mô Việt Nam vẫn tốt nhưng có thể làm tăng chi phí huy động vốn của DN ở Việt Nam và Chính phủ. Dễ thấy nhất là lãi suất huy động vốn trên thị trường quốc tế sẽ cao hơn so với hiện tại. “Khi đầu tư vào trái phiếu hoặc cho vay vốn thì các nhà đầu tư xác định lợi suất yêu cầu theo mức tín nhiệm của quốc gia và DN. Quốc gia có mức tín nhiệm càng thấp thì nhà đầu tư sẽ yêu cầu lãi suất khi đầu tư càng cao để bù lại rủi ro đó”- TS Nguyễn Trí Hiếu phân tích.
Một ngày sau hạ triển vọng của Việt Nam xuống "Tiêu cực", Moody's cũng có điều chỉnh tương ứng với 18 ngân hàng thương mại. Moody’s khẳng định động thái với các ngân hàng không nhằm phản ánh sức khỏe tài chính của họ yếu đi. Nó hoàn toàn chịu ảnh hưởng từ quyết định của Moody’s với tín nhiệm quốc gia của Việt Nam. Thực tế thông báo của Moody's chỉ ra xếp hạng tín nhiệm của các ngân hàng không thay đổi và chỉ có triển vọng tín nhiệm là bị điều chỉnh giảm xuống mức "Tiêu cực".
Đại diện một ngân hàng tư nhân lớn tại Hà Nội cho hay, đây là xem xét chung của toàn thị trường theo chỉ số tín nhiệm quốc gia chứ không đo thể trạng của các ngân hàng. Theo đó, việc này cũng không hề ảnh hưởng tới hoạt động, nghiệp vụ, hay thanh khoản của ngân hàng… Vì vậy, các hoạt động đầu ra của ngân hàng không bị ảnh hưởng. TS Cấn Văn Lực cho hay, trần xếp hạng tín nhiệm của các ngân hàng tối đa là trần quốc gia. Do đó, khi trần quốc gia bị giảm, đương nhiên các ngân hàng cũng bị giảm chứ không phải hệ thống ngân hàng có vấn đề. Tác động việc xếp hạng này chưa phải lớn. "Tuy nhiên, nó cũng có tác động nhất định nếu Chính phủ Việt Nam và các DN trong nước tiếp tục vay nợ nước ngoài, vì lãi suất sẽ cao hơn. Như vậy, rõ ràng Việt Nam cần làm tốt hơn việc Moody’s và các tổ chức tín nhiệm khác đã khuyến nghị”- ông Lực phân tích.
Yêu cầu kiểm điểm các bộ để Việt Nam bị hạ tín nhiệm Ngay sau khi Moody’s hạ triển vọng tín nhiệm của Việt Nam, chiều 20/12, Tổ công tác của Thủ tướng làm việc với các bộ, cơ quan liên quan trong việc chậm thanh toán, trả nợ nước ngoài với một số dự án. Tại buổi làm việc, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng đánh giá, trước hết, việc chậm trễ do trách nhiệm của các cơ quan khi không thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Thủ tướng và Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ. Đồng thời chậm xử lý, báo cáo kịp thời các vấn đề phát sinh, thậm chí đến hạn trả nợ mới báo cáo.Thư của WB gửi Bộ Tài chính đề xuất 3 phương án trả nợ nhanh nguồn vốn IDA tháng 6/2019, với thời hạn trả lời trước 30/11. Tuy nhiên, đến 5/12, Bộ Tài chính mới có văn bản trình Thủ tướng. “Đây là trách nhiệm rất lớn. Thủ tướng yêu cầu kiểm điểm tập thể, cá nhân liên quan, làm rõ trách nhiệm để báo cáo Chính phủ và Thủ tướng"- Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nói. |
