Nếu Tòa từ chối thì ai giải quyết?

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã đề nghị cơ quan soạn thảo chỉnh lý Dự án Bộ luật theo hướng quy định Tòa án không được từ chối yêu cầu giải quyết vụ việc dân sự vì lý do chưa có điều luật để áp dụng. Tuy nhiên, để bảo đảm tính khả thi, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo chỉnh lý bổ sung các quy định về giải quyết các vụ việc dân sự trong trường hợp chưa có điều luật để áp dụng, đồng thời tạo cơ sở pháp lý để thực hiện nguyên tắc thẩm phán, Hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật.

Đa số ĐB Quốc hội trong phiên thảo luận đều bày tỏ quan điểm đồng tình với việc quy định này. Bởi theo ĐB Huỳnh Nghĩa (đoàn Đà Nẵng), đó cũng là căn cứ để Tòa án nhận đơn, thụ lý các vụ việc, không để người dân tự xử ảnh hưởng đến an ninh trật tự. Tuy nhiên, để phòng đương sự lợi dụng quy định này để khởi kiện ra Tòa thì yêu cầu quy định chặt là đương sự phải cung cấp được đầy đủ thông tin, bằng chứng, và chịu trách nhiệm trước Tòa. ĐB Trần Hồng Hà (đoàn Vĩnh Phúc) cũng cho rằng: "Việc bổ sung quy định Tòa án không được quyền từ chối là cần thiết. Nếu Tòa án từ chối giải quyết thì không cơ quan nào có thẩm quyền giải quyết sẽ không đáp ứng được yêu cầu bảo vệ quyền con người, quyền công dân, không phù hợp với chức năng nhiệm vụ của Tòa án, không đúng tinh thần Tòa án là chỗ dựa pháp lý cho công dân".

Theo ĐB Trần Ngọc Vinh (đoàn Hải Phòng) chính quy định này là kim chỉ nam để bảo vệ công lý, xây dựng Nhà nước XHCN của dân, do dân vì dân: "Bởi trên thực tế, nhiều khi các quy định của pháp luật chưa theo kịp với cuộc sống nên trách nhiệm thuộc về Nhà nước chứ không thể đổ lỗi cho dân. Chúng ta phải hiểu rằng, trong bất cứ hoàn cảnh nào, Nhà nước cũng phải đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho Nhân dân". Trong khi đó, ĐB Nguyễn Bá Thuyền (đoàn Lâm Đồng) lại bày tỏ sự băn khoăn khi cho rằng, thêm chữ “hợp pháp” trong quy định tại Điều 4 “Quyền yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp” rất khó thực hiện. Bởi người dân khởi kiện, họ sẽ cho rằng mình hợp pháp, còn Tòa án có lý lẽ của mình, vì hợp pháp hay không phải qua xét xử mới thấy được… Vì lo ngại này và để chặt chẽ, dễ áp dụng hơn, ĐB đề nghị chỉ ghi là quyền yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích của người dân.

Trong phiên thảo luận, nhiều ĐB cũng tập trung mổ xẻ về vị trí, vai trò, sự tham gia và phát biểu quan điểm của VKSND. Trong đó, nhiều ý kiến cho rằng, cần tiếp tục khẳng định vai trò của VKS là cơ quan tiến hành tố tụng vì Luật Tổ chức VKS quy định VKS thực hiện kiểm sát hoạt động tư pháp. Do đó, việc phát biểu về vụ án không làm ảnh hưởng đến vụ án, vừa đảm bảo tính độc lập bởi nhiều khi áp dụng phong tục không đúng làm ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp dân sự, và đến nay có nhiều vụ vẫn chưa kết thúc. Chính vì vậy, sự tham gia của VKS sẽ giám sát các hoạt động tố tụng và giảm được sự tùy tiện trong áp dụng pháp luật.

Đồng thời, nhiều ý kiến cũng bày tỏ quan điểm không đồng tình với việc Dự án Bộ luật quy định kiểm sát viên tham gia phiên tòa nếu vắng mặt thì Hội đồng xét xử vẫn xét xử bình thường và không hoãn phiên tòa, vì như vậy là không phù hợp với Hiến pháp, vì phải có sự tham gia của kiểm sát viên để kiểm sát các hoạt động tố tụng tại Tòa.