Tại lễ mít tinh Hưởng ứng Ngày an toàn người bệnh thế giới năm 2022 diễn ra chiều 16/9, PGS.TS Lương Ngọc Khuê - Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) đánh giá, dịch Covid-19 kéo dài đã và đang làm trầm trọng thêm nguy cơ xảy ra sự cố về sử dụng thuốc và tổn hại có liên quan đến thuốc. Trong bối cảnh đó, việc sử dụng thuốc an toàn, không gây hại là rất quan trọng. Vì vậy đây cũng được chọn là chủ đề của ''Ngày an toàn người bệnh thế giới năm 2022''.
Thống kê thực tế cho thấy, sự cố liên quan đến thuốc gặp nhiều nhất là nhầm liều, có 20% tổng số sự cố về thuốc xảy ra ở BV tuyến trung ương, có 18,5% xảy ra ở BV tỉnh/TP. Riêng ở các BV tuyến quận huyện, sự cố gặp nhiều nhất là nhầm thuốc (23,7%), nhầm liều (10%)…
PGS.TS Lương Ngọc Khuê cho hay, theo cảnh báo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sự cố y khoa do chăm sóc không an toàn là 1 trong 10 nguyên nhân gây tử vong và tổn thương hàng đầu trên thế giới. “Ít nhất có 5 người bệnh chết mỗi phút do chăm sóc y tế không an toàn, trong đó có 50% phòng tránh được. Có tới 14,3% chi phí tại bệnh viện là để điều trị hậu quả các sự cố y khoa gây ra” - PGS.TS Lương Ngọc Khuê nói.
Bên cạnh đó, việc dùng thuốc tùy tiện của người dân cũng là điều đáng lo ngại, có thể dẫn tới tình trạng kháng thuốc. Thực tế vừa qua, trong quá trình điều trị bệnh nhân Covid-19 nặng đã cho thấy vai trò của thuốc kháng sinh là cực kỳ quan trọng; có những lúc thầy thuốc phải bất lực khi nhìn người bệnh dùng thuốc không có kết quả.
Tuy nhiên, hiện vẫn còn thực trạng mua thuốc kháng sinh, các loại thuốc kê đơn một cách dễ dàng, thậm chí không ở đâu dễ mua thuốc kháng sinh như ở Việt Nam, người dân có thể tùy tiện mua thuốc ở bất cứ hiệu thuốc nào. Vấn đề đặt ra hiện nay là cần quản lý chặt thị trường thuốc, quản lý các nhà thuốc; phải phối hợp các lĩnh vực, các địa phương mới có thể quản lý được; đặc biệt là ý thức của các dược sĩ; cần phải tăng cường tuyên truyền về ý thức người dân là những người tiêu dùng thông minh, không tùy tiện dùng kháng sinh…
Theo Bộ Y tế, thuốc có thể gây ra những tổn hại nghiêm trọng nếu việc bảo quản, kê đơn, cấp phát, sử dụng không đúng cách hoặc không được theo dõi đầy đủ. Các sự cố về thuốc xảy ra khi hệ thống quản lý chất lượng yếu kém; các yếu tố chủ quan như: Nhân viên y tế mệt mỏi, điều kiện môi trường làm việc kém hay thiếu nhân lực đều ảnh hưởng tới an toàn sử dụng thuốc. Việc này có thể dẫn tới tổn hại nghiêm trọng cho người bệnh, gây tàn phế và thậm chí tử vong.
Để nâng cao nhận thức của người dân, nâng cao an toàn khi sử dụng thuốc, mục tiêu của Ngày an toàn người bệnh thế giới năm 2022 tập trung vào các mục tiêu như: Nâng cao nhận thức toàn cầu về gánh nặng của các tổn hại liên quan đến sự cố trong sử dụng thuốc hoặc những hành vi sử dụng thuốc không an toàn, ủng hộ hành động khẩn cấp để cải thiện an toàn sử dụng thuốc.
Đồng thời tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan nhằm ngăn ngừa sự cố trong sử dụng thuốc và giảm tổn hại liên quan đến thuốc; hướng dẫn người bệnh và gia đình tham gia trong việc sử dụng thuốc an toàn; tích cực triển khai chiến dịch an toàn người bệnh toàn cầu của WHO về sử dụng thuốc an toàn, không gây hại.
Ngày an toàn người bệnh thế giới năm nay ưu tiên hành động can thiệp sớm để ngăn ngừa các tổn hại cho người bệnh do các hành vi không an toàn liên quan đến thuốc. Những hành vi này bao gồm các tình huống nguy cơ trong chăm sóc, điều trị như: Dùng quá nhiều loại thuốc, dùng các loại thuốc nhìn giống nhau, đọc giống nhau… chiến dịch tập trung đặc biệt vào tác động của đại dịch Covid-19 đối với an toàn sử dụng thuốc, liên quan đến sự gián đoạn nghiêm trọng việc cung cấp các dịch vụ y tế trong đại dịch.
Liên quan tới thuốc, thống kê của WHO chỉ ra có tới 12% tổng số người bệnh gặp sự cố từ kê đơn. 6 - 7% người bệnh nội trú gặp sự cố có liên quan tới thuốc. 30% người bệnh gặp sự cố khi dùng 5 loại thuốc trở lên.
Tại Anh, tỷ lệ đơn thuốc có sai sót là 5%, ở Arab Saudi là 20%, ở Mexico lên tới 58%. Trong đó, kê đơn sai liều lượng chiếm 27,6%.
Tại Việt Nam, từ năm 2019 đến tháng 8/2022, tính chung trên cả nước có 35% bệnh viện triển khai báo cáo sự cố y khoa, riêng tuyến trung ương cao nhất với hơn một nửa số bệnh viện báo cáo.
Theo thống kê, gần 100.000 sự cố y khoa được 540 BV (ngành, thuộc Bộ Y tế, tuyến tỉnh, tuyến huyện, tư nhân) ghi nhận qua các năm. Trong số này, có tới 50.100 sự cố được BV tuyến tỉnh báo cáo; gần 13.000 sự cố y khoa tại BV trực thuộc Bộ (tuyến trung ương).
Sở Y tế Hà Nội trong năm qua đã có rất nhiều hoạt động mạnh mẽ với mục đích sử dụng thuốc được an toàn. Cụ thể, trong năm 2022, Sở Y tế đã ký cam két hợp tác với trường Đại học Dược Hà Nội triển khai ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác dược lâm sàng như cảnh báo tương tác thuốc, cảnh báo việc dùng thuốc sai chi định, sai đối tượng, cảnh báo thuốc - bệnh. Đây là một công cụ hết sức thiết thực, giúp kê dơn thuốc an toàn, có ý nghĩa trực tiếp góp phần giảm thiểu các sự cố không mong muốn liên quan đến thuốc tại BV và trung tâm y tế.
Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội Nguyễn Đình Hưng
