Nhiều dự án xây dựng trong quá trình thực hiện không thể cân đối nguồn vốn, bố trí kịp thời để đảm bảo đúng tiến độ. Không ít dự án còn “bất động”, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới quá trình phát triển đô thị.
Kiện tụng và bê trễVào thời điểm năm 2012, thị trường bất động sản từng chứng kiến cảnh nhà thầu là Công ty CP Đầu tư và Phát triển đô thị Long Giang (Long Giang Land) tố chủ đầu tư HUD có dấu hiệu “bùng” 2 tỷ đồng tiền thi công của đơn vị này tại dự án AZ Land (lô đất CT-01 thuộc dự án Khu đô thị Vân Canh). Khi thi công xong toàn bộ cọc thí nghiệm, AZ Land phải thanh toán 718.010.400 đồng. 30 ngày sau khi hoàn tất thi công và có kết quả thí nghiệm nén tĩnh, AZ Land sẽ phải thanh toán cho Long Giang Land 95% giá trị khối lượng hoàn thành. Tuy nhiên, tính đến 2/3/2012, AZ Land không thanh toán cho nhà thầu, ảnh hưởng lớn đến tiến độ dự án cũng như tình hình tài chính của công ty. Sau những lùm xùm kéo dài vài năm trời, dự án liên tục chậm tiến độ, thậm chí rơi vào khủng hoảng.Nhiều công trình xây dựng dính ''nợ đồng lần'' dẫn đến ngưng, giãn tiến độ. Ảnh: Công Hùng |
Trước vụ việc của công ty AZ Land, người ta cũng biết đến câu chuyện Công ty TNHH Phát triển công nghiệp năng lượng có thư kêu cứu và “tố” Công ty CP Đầu tư xây dựng và Phát triển đô thị Sông Đà (SDU) chây ỳ việc trả nợ số tiền lên đến trên 11 tỷ đồng, là tiền thi công lắp đặt hệ thống điều hòa, thông gió dự án tòa nhà hỗn hợp Sông Đà Hà Đông.
Ông Nguyễn Anh Tuấn – Tổng Giám Đốc Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn cũng cho biết, đến 31/5/2017, chủ đầu tư còn nợ công ty số tiền hơn 1.653 tỷ đồng. Giá trị sản xuất dở dang còn chưa được nghiệm thu là 991 tỷ đồng, tổng số nợ tồn đọng lên tới 2.644 tỷ đồng. Điển hình các công trình chủ đầu tư chưa bố trí đủ vốn như dự án xây dựng đường cao tốc Hà Nội – Thái Nguyên, dự án mở rộng QL 1A, thủy điện Sơn La, thủy điện Lai Châu, chương trình rà phá bom mìn vật nổ 504…“Để đảm bảo vốn cho quá trình sản xuất kinh doanh, đơn vị chủ yếu phải sử dụng nguồn vốn vay từ các tổ chức tín dụng với lượng vay cao bình quân khoảng 1.500 tỷ đồng. Bên cạnh đó phải trả lãi vay này là 126 tỷ đồng/năm, đồng thời các khoản thuế phải nộp Nhà nước cũng phải nộp ngay. Ngược lại các khoản Nhà nước (chủ đầu tư) chưa thanh toán, còn nợ thì không tính lãi cho nhà thầu, gây ảnh hưởng đến dự án đang thi công, kế hoạch tài chính và nguồn vốn đầu tư của công ty” – ông Nguyễn Anh Tuấn phân tích sự bất hợp lý.TS Trần Đình Thiên - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhận định, chính nợ đọng XDCB sinh ra nợ xấu và gây khó khăn dây chuyền, cho cả Nhà nước, DN lẫn người mua nhà. Nợ đọng lớn khiến không ít dự án đối diện với nguy cơ bị dừng, giãn tiến độ do thiếu vốn. Ông Trần Đình Thiên cũng cho biết thêm, hiện nay, nhiều DN đã và đang đứng trước nguy cơ phá sản bắt nguồn từ việc nợ đọng trong XDCB quá lớn và kéo dài. Các DN thường có kế hoạch tài chính cụ thể cả dài hạn và ngắn hạn cho hoạt động kinh doanh, trong đó căn cứ vào hợp đồng đã ký với chủ đầu tư, tiến độ thanh toán ghi trong hợp đồng, các DN tổ chức huy động sử dụng vốn ngắn hạn để mua nguyên vật liệu, xe - máy, thiết bị, nhân công phục vụ thi công… Song do không có vốn, công tác thanh quyết toán kéo dài, kéo theo kế hoạch sử dụng vốn bị điều chỉnh gây khó khăn tài chính cho DN.Nhiều doanh nghiệp lo phá sảnTại hội thảo chuyên đề mới đây, ông Nguyễn Quốc Hiệp – Chủ tịch Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam đã bày tỏ sự lo lắng trước tác động của khoản nợ XDCB đến sức khỏe của DN. "Trong hoàn cảnh các DN với số vốn công ty chỉ khoảng 200 – 300 tỷ đồng nhưng phải vật lộn với số nợ đọng XDCB vốn ngân sách Nhà nước đến 2.000 tỷ đồng thì sẽ có bao nhiêu đơn vị đứng trước nguy cơ chết hoặc chờ chết vì không thu được nợ? Đây là vấn đề cần sớm có lời giải” – ông Nguyễn Quốc Hiệp mở rộng vấn đề.Trên toàn quốc hiện nay, các dự án từ nguồn vốn ODA hầu như không được thanh toán theo Hợp đồng Fidic (Luật Hiệp hội các nhà thầu quốc tế). Các nhà thầu đều cho rằng chủ đầu tư được cầm dao đằng chuôi còn nhà thầu luôn ở thế nắm đằng lưỡi. Quy trình đó bắt nguồn từ việc chủ đầu tư nợ khối lượng nhà thầu, kể cả ở các dự án chưa hoàn thành hoặc đã đưa vào sử dụng, khai thác trong nhiều năm. Hệ quả là nhà thầu không có vốn thi công, dẫn đến “nợ đồng lần”. Nghĩa là Nhà nước nợ DN xây dựng A, DN A lại nợ DN B, rồi các DN lại nợ tiền lương công nhân, tiền vay vốn ngân hàng, tiền cung ứng vật liệu… Nợ cũ không đòi được, trong khi đó nhà thầu vẫn tiếp tục phải vay tiền để thực hiện các dự án mới, hoặc tiếp tục các dự án cũ. Vô hình trung, nhà thầu vừa là “chủ nợ” của chủ đầu tư, lại vừa là “con nợ” của ngân hàng. Đỉnh điểm trong năm 2014, hơn 20 công nhân đã căng biểu ngữ đòi Công ty CP Vinaconex 15 với tư cách là nhà thầu phải hoàn trả 1,02 tỷ đồng. Đại diện công ty thời điểm đó từng thừa nhận do khâu tổ chức, quản lý có vấn đề nên một vài công trình chưa quyết toán được, từ đó khiến công ty bị đọng vốn, không có kinh phí trả ngân hàng (khoảng 20 tỷ đồng), thanh toán nợ bảo hiểm xã hội và tiền lương cho công nhân.Cản trở sự phát triển đô thịCó một thực tế là, lâu nay pháp luật có vẻ đang “nương nhẹ” chủ đầu tư và chưa có chế tài đủ mạnh nên tình trạng nợ đọng XDBC tại nhiều dự án có dấu hiệu tăng. Một công trình xây dựng trễ hẹn 3 - 5 năm không còn là chuyện mới lạ ở Việt Nam. Sự trì trệ của không ít dự án lớn vô hình trung cản trở sự phát triển của bộ mặt đô thị. Từ đó, dẫn đến việc lãng phí đất đai, gây thất thu ngân sách, ô nhiễm môi trường, ùn tắc giao thông, thậm chí gây bức xúc trong xã hội.Giai đoạn đỉnh cao thị trường bất động sản phát triển mạnh, nhiều nhà thầu chấp nhận vay ngân hàng, bỏ vốn hàng nghìn tỷ đồng để đền bù, giải phóng mặt bằng. Nhưng không ít dự án sau đó đã thành bãi cỏ mọc hoang, DN phải trả lãi từ 19 - 20%/năm. Đơn vị này gánh nợ của đơn vị kia, đến khi không gánh nổi dẫn tới phá sản. Tại Khu đô thị Bắc An Khánh, một dự án đình đám từng được người dân kỳ vọng trở thành khu đô thị thuộc “top” đầu khu Tây Hà Nội, làm thay đổi diện mạo mảnh đất này. Tuy nhiên, sau khi thi công xong hạng mục phần móng của dự án, chủ đầu tư vẫn chưa trả nợ cho nhà thầu. Nhà thầu “tháo chạy” nhưng vẫn để lại một phần máy móc khiến cho đơn vị thi công phần thân tòa nhà không thể tiếp quản. Dự án dang dở, chủ đầu tư không còn tiền đành buông xuôi, người mua nhà rơi vào vòng xoáy kiện tụng.Ông Nguyễn Thanh Giang - Phó Tổng Giám đốc Công ty 36 có đề xuất mạnh mẽ hơn, khi cho rằng: Cần tránh tình trạng cam kết “yên tâm đi” khi thị trường sốt nóng như dự án chung cư cao cấp Westa 18 (Hà Đông). Đến thời điểm thi công xong, chủ đầu tư khó khăn về tài chính, nợ đọng khoảng 5 - 7 tỷ đồng/dự án. Trường hợp bất khả kháng, phải làm quen với văn hóa: Nhà thầu kiện ngược chủ đầu tư. Đã đến lúc áp dụng chế tài bằng pháp luật. Nhà thầu nước ngoài khi giải quyết tranh chấp sẽ lập tức khởi kiện theo luật pháp quốc tế. Còn ở ta, nếu nhà thầu kiện, được xem là có “vết”, sau này sẽ khó khăn khi đàm phán hợp đồng khác. Đó là sự bất hợp lý và không công bằng”.Phải công bằng trong mối quan hệ nhà thầu – chủ đầu tư để bố trí kịp nguồn vốn, tránh tình trạng nhiều dự án bị bê trễ, ảnh hưởng mỹ quan đô thị. Dự án nào đang dở dang thì tập trung vốn xử lý, còn dự án nào chưa khởi công thì phải xem lại cụ thể, hạn chế tối đa nợ đọng. Bởi các dự án bị đình trệ do đói vốn đang là yếu tố làm xấu đi diện mạo TP. Ông Phạm Sỹ Liêm - Phó Chủ tịch Tổng Hội Xây dựng Việt Nam |
