Tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về các báo cáo công tác năm 2024 của Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát Nhân dân tối cao; các báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, công tác thi hành án; công tác phòng, chống tham nhũng năm 2024.
Phát hiện nhiều phương thức, thủ đoạn mới của tội phạm
Thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, năm 2024, Chính phủ có nhiều nỗ lực và đề ra nhiều giải pháp đấu tranh có hiệu quả đối với tội phạm và vi phạm pháp luật. Lực lượng Công an đã triển khai nhiều biện pháp để xử lý nhanh chóng những điểm nóng, nhóm tội phạm có tổ chức; phát hiện và xử lý nghiêm minh nhiều vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp.
Cùng với đó, cơ quan thẩm tra cũng chỉ ra thực tế khi, tội phạm và vi phạm pháp luật về trật tự xã hội vẫn tăng cả về số vụ và số người bị thương, thiệt hại về tài sản; một số loại tội phạm tăng mạnh, như: tội phạm có tổ chức tăng 89,47%, lừa đảo, chiếm đoạt tài sản tăng 89,90%, đánh bạc trên mạng Internet tăng 113,2%... Xảy ra một số vụ giết người với tính chất man rợ, liều lĩnh, gây tâm lý phẫn nộ, lo lắng, bất an trong Nhân dân.
Năm 2024, đã phát hiện nhiều phương thức, thủ đoạn mới của tội phạm kinh tế, tham nhũng, buôn lậu trong một số lĩnh vực và trong đấu tranh với tội phạm ma túy. Tuy nhiên, kết quả phát hiện vi phạm pháp luật và tội phạm trên một số lĩnh vực vẫn còn có mặt cần lưu ý, cụ thể như: (1) Tội phạm ma túy tiếp tục gia tăng, tăng 4,31% số vụ, 7,10% số đối tượng; (2) Vi phạm pháp luật và tội phạm về lĩnh vực môi trường, an toàn thực phẩm vẫn diễn ra phức tạp…
Thẩm tra báo cáo của Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, công tác điều tra của cơ quan điều tra Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao đạt kết quả tích cực, tiếp tục thực hiện đạt và vượt nhiều chỉ tiêu theo yêu cầu của Quốc hội, trong đó, tỷ lệ điều tra, khám phá tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng đạt 100%. Công tác thu hồi tài sản do phạm tội tham nhũng vượt 29,3% chỉ tiêu Quốc hội giao. Tuy nhiên, tỷ lệ giải quyết, tố giác tin báo về tội phạm chưa đạt chỉ tiêu Quốc hội giao.
Thẩm tra Báo cáo của Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao về công tác của các Tòa án, Chủ nhiệm Lê Thị Nga cho biết, về xét xử, giải quyết các vụ án hình sự, số lượng vụ án thụ lý tăng so với cùng kỳ năm trước, đạt 85,28%. Hình phạt các Tòa án áp dụng cơ bản bảo đảm nghiêm minh. Tranh tụng tại phiên tòa được bảo đảm; chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội; đã hạn chế các bản án bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan, đáp ứng yêu cầu của Quốc hội… Liên quan đến công tác xét xử, giải quyết các vụ, việc dân sự, các vụ, việc dân sự thụ lý tăng. Các Tòa án đã giải quyết đạt 66,67%....
Về thi hành Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, số vụ việc dân sự hòa giải thành đạt 54,94% trên tổng số vụ việc đương sự đồng ý hòa giải; các khiếu kiện hành chính đối thoại thành đạt 5,65% trên tổng số vụ việc đương sự đồng ý đối thoại, nhưng vẫn còn nhiều vụ việc không được đương sự lựa chọn hòa giải, đối thoại.
Liên quan đến triển khai thi hành Nghị quyết số 33/2021/QH15 ngày 12/11/2021 của Quốc hội về tổ chức phiên tòa trực tuyến, các Tòa án đã tổ chức phiên tòa trực tuyến 10.670 vụ việc, tăng 1.314 vụ việc; góp phần đẩy nhanh tiến độ giải quyết; chống tồn đọng án, tuy nhiên, nhiều Tòa án địa phương chưa được đầu tư đủ về cơ sở vật chất, trang thiết bị và kinh phí. Việc tổ chức phiên tòa trực tuyến còn gặp nhiều khó khăn.
Tình trạng tham nhũng, tiêu cực vẫn diễn biến phức tạp
Thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về công tác thi hành án, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, tỷ lệ thi hành xong về tiền đạt thấp (31,69%), lượng án có điều kiện thi hành chuyển kỳ sau còn cao. Việc thu hồi tài sản bị chiếm đoạt trong các vụ án về kinh tế, tham nhũng tăng về việc nhưng giảm về số tiền.
Kết quả thi hành án hành chính hiện mới chỉ đạt 38,02%; số vụ án hành chính còn tồn đọng qua các năm có xu hướng ngày càng tăng, nhiều trường hợp người phải thi hành án hành chính là cơ quan, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước không tự nguyện thi hành, dẫn đến Tòa án phải ra quyết định buộc thi hành án.
Thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2024, Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành với đánh giá về tình hình tham nhũng được nêu trong Báo cáo của Chính phủ, đồng thời nhận thấy, trong năm 2024, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (PCTNTC) tiếp tục được đẩy mạnh, có bước tiến mới, quyết liệt và hiệu quả hơn cả ở Trung ương và địa phương; nhiều chính sách, quy định mới về công tác PCTNTC được Đảng và Nhà nước ban hành, quán triệt triển khai thực hiện nghiêm túc.
Cùng với đó, cơ quan thẩm tra cũng chỉ ra, tình trạng tham nhũng, tiêu cực trên một số lĩnh vực vẫn còn nghiêm trọng, diễn biến phức tạp, nổi lên là các sai phạm lớn ở một số lĩnh vực như: quy hoạch, xây dựng, năng lượng, đấu thầu, quản lý tài sản công, quản lý, sử dụng đất đai, khai thác tài nguyên, khoáng sản...; phương thức, thủ đoạn phổ biến là lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn trong việc triển khai thực hiện các dự án để tạo điều kiện cho doanh nghiệp, lợi dụng ảnh hưởng của người có chức vụ, quyền hạn... để trục lợi. Tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực trong khu vực hành chính, dịch vụ công vẫn còn diễn ra…
Từ đó, đề nghị Chính phủ cần tổng kết, đánh giá, nhận diện đầy đủ các hạn chế và nguyên nhân để dự báo đúng tình hình tham nhũng; trên cơ sở đó xác định rõ nguyên nhân chủ yếu và đề ra giải pháp đột phá để phòng, chống có hiệu quả.
Thảo luận về các nội dung này, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận định, công tác phòng chống tội phạm và tham nhũng, tiêu cực được triển khai quyết liệt hiệu quả, tạo ra sự triển khai tập trung thống nhất từ trung ương đến địa phương đạt được nhiều kết quả, tuy nhiên báo cáo mới chỉ tập trung đến vấn đề tham nhũng, còn vấn đề tiêu cực và “lợi ích nhóm” chưa được đề cập, còn mờ nhạt. Do đó, cần đánh giá làm rõ.
Đồng thời, báo cáo về công tác phòng chống tội phạm và tham nhũng đều nêu các bất cập liên quan đến văn bản quy phạm pháp luật. Qua đó để đề xuất Quốc hội sửa đổi, bổ sung các biện pháp quyết liệt hơn. Bên cạnh đó, đề nghị rà soát, nghiên cứu đề xuất các giải pháp cần thiết để có cơ sở pháp lý xử lý dứt điểm và có hiệu quả vấn đề phát sinh từ xử lý hậu quả các vụ án tham nhũng, trong đó có các vụ án liên quan đến các dự án đầu tư, đất đai.
