Không chỉ Vietinbank, mùa Đại hội cổ đông năm nay, chắc chắn sẽ có thêm hàng loạt các ngân hàng, DN ngỏ ý giữ lại cổ tức tiền mặt của cổ đông. Vậy, việc giữ lại cổ tức tiền mặt ảnh hưởng thế nào đến Ngân sách Nhà nước (với các NHTM CP Nhà nước) và quyền lợi cổ đông?
Cổ tức là một phần lợi nhuận sau thuế được chia cho các cổ đông của một công ty CP và có thể được trả bằng tiền mặt hoặc bằng cổ phiếu. Trong trường hợp cổ tức tiền mặt bị giữ lại thì cổ đông chỉ còn một cách duy nhất là dựa vào thị trường chứng khoán, với sự bấp bênh lên xuống của thị giá.
Quyết định chia cổ tức hay không chia cổ tức, chia bằng tiền mặt hay bằng cổ phiếu là do Đại hội đồng cổ đông đưa ra và cổ đông bắt buộc phải tuân thủ. Và quyết định này chịu sự tác động không nhỏ bởi HĐQT, tức là bởi một nhóm người điều hành hoạt động của công ty CP. HĐQT đưa ra các đề xuất và giải trình để Đại hội đồng cổ đông xem xét và biểu quyết nên sự hoạt động và tính toán có thực sự vì lợi ích của cổ đông hay không đều nằm ở HĐQT, trong đó có việc giữ lại cổ tức và động cơ của việc giữ lại cổ tức.
Các NHTM tại Việt Nam hiện nay đang chủ yếu hoạt động theo mô hình công ty CP (ngoại trừ Oceanbank đang là công ty MTV thuộc quyền sở hữu của NHNN), nên các hoạt động quản trị và quyết sách liên quan đến việc chia cổ tức cũng tương tự như các công ty cổ phần khác. Việc giữ lại cổ tức sẽ làm tăng nguồn vốn chủ sở hữu của ngân hàng nhưng không làm tăng vốn điều lệ.
Về bản chất, việc giữ lại cổ tức là một hình thức chiếm dụng vốn thương mại của chính cổ đông, nhưng việc chiếm dụng đó không hẳn là không tốt, phụ thuộc vào căn nguyên thật sự của nó. Lý do thực sự cho việc giữ lại có thể rất khác nhau và chỉ có Ban giám đốc ngân hàng mới biết chính xác.
Có những trường hợp ngân hàng muốn giữ lại để tái đầu tư vào hoạt động kinh doanh, mở rộng hoạt động và tăng giá trị DN, theo đó gia tăng sức mạnh của cổ phiếu trên sàn chứng khoán, cổ đông được hưởng lợi.
Cũng có những trường hợp việc giữ lại là nhằm che giấu hoặc đánh lạc hướng sự chú ý của cổ đông về nguồn ngân quỹ bằng tiền mặt. Việc giữ lại cổ tức cần xem xét một cách thấu đáo về nguyên do, trong đó cần xem xét đến nhu cầu đầu tư vào các dự án hoặc kế hoạch kinh doanh mới.
Nếu việc giữ lại cổ tức nhưng không rõ kế hoạch sử dụng thì đó có thể là một dấu hiệu của những toan tính tiêu cực hoặc không vì lợi ích của cổ đông. Trong trường hợp Ngân hàng chia cổ tức, thì cổ đông sẽ được nhận lợi nhuận bằng tiền mặt và Ngân sách Nhà nước có thể thu được một khoản không nhỏ từ thuế thu nhập cá nhân, nhưng nếu ngân hàng không chia cổ tức thì đương nhiên là Nhà nước sẽ không thu được khoản thuế đó. Tuy nhiên, việc giữ lại cổ tức để tái đầu tư và sinh lợi, cũng có thể là một cách để DN có thêm lợi nhuận, tăng đóng thuế TNDN cho ngân sách.
