Theo đại biểu, để có thể tăng cường đầu tư nông nghiệp công nghệ cao, thích ứng với biến đổi khí hậu thì vai trò của các doanh nghiệp là hết sức quan trọng. Nên cổ phần hóa các trung tâm khuyến nông, khuyến ngư, như vậy vừa đỡ gánh nặng cho ngân sách, vừa tăng tính hiệu quả trong hoạt động. Thực tế cho thấy, khi có sự tham gia tích cực của doanh nghiệp, như trường hợp sản xuất hoa, rau quả ở Lâm Đồng thì hiệu quả sản xuất nông nghiệp đạt rất cao. Cải thiện hiệu quả sản xuất nông nghiệp, nâng cao đời sống của người dân là mục đích cao nhất của chương trình.
Theo ĐB Nguyễn Quốc Bình, chủ trương tái cơ cấu nông nghiệp xây dựng NTM của Đảng và Nhà nước là hoàn toàn đúng đắn. Tuy nhiên, chủ trương xây dựng NTM thời gian qua thực hiện thiếu đồng bộ, chủ yếu mới quan tâm xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội mà nguồn vốn chủ yếu trông chờ vào ngân sách. Việc thực hiện chủ trương nhà nước và nhân dân cùng làm hết sức hạn chế. Việc huy động mọi nguồn lực xã hội kém hiệu quả, kết quả xây dựng NTM thiếu bền vững, chủ yếu đi vay để xây dựng.
Đến cuối năm 2016, số nợ phát sinh cho đầu tư xây dựng NTM của các địa phương đã đến con số 15.000 tỷ đồng. Bộ Tiêu chí về NTM chậm điều chỉnh những vấn đề bất cập với thực tiễn đặt ra. Vận hành một bộ tiêu chí chung cho mọi địa bàn là thiếu thực tiễn và mang tính dàn đều.
“Lĩnh vực nông nghiệp đang đặt ra nhiều vấn đề quan tâm đó là sản xuất nông nghiệp còn manh mún chưa tạo được giá trị gia tăng, việc ứng dụng công nghệ cao còn hạn chế, nông dân lạm dụng chất hóa học, đặc biệt là phân bón, thuốc trừ sâu, thuốc kích thích tăng trưởng, thuốc bảo vệ thực vật làm ra sản phẩm nông nghiệp không an toàn làm thoái hóa đất canh tác, làm ô nhiễm môi trường gây hậu quả lâu dài”, ĐB nêu.
Đồng thời dẫn chứng, theo thống kê của Bộ NN&PTNT, hàng năm chúng ta phải bỏ ra 500 triệu đô la mỗi năm để nhập 8 nghìn tấn hạt giống các loại, 12,4 tỷ đô la nhập vật tư cho nông nghiệp, phải nhập 90% thuốc bảo vệ thực vật, 90% giống hoa các loại điều đó cho thấy chúng ta chưa quan tâm đúng mức đối với những nghiên cứu khoa học phục vụ cho nông nghiệp, chưa tổ chức tốt việc chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học và sản xuất. Công tác kết hợp giữa bốn nhà trong lĩnh vực nông nghiệp chưa thực hiện có hiệu quả.
Những vấn đề đặt ra nếu không đẩy nhanh việc xây dựng nông thông mới gắn với tái cơ cấu nông nghiệp thì sản phẩm nông nghiệp sẽ thua ngay trên sân nhà khi chúng ta hội nhập kinh tế khu vực và thế giới, đời sống nông dân không được nâng cao, làm tăng thêm nguy cơ mất ổn định xã hội.
Về giải pháp, ĐB Bình nêu một số giải pháp: Thứ nhất, tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp cần lấy doanh nghiệp làm chủ lực, tái cơ cấu nông nghiệp thực chất là thay đổi tập quán canh tác người dân, chuyển từ lao động thủ công sang lao động quy mô hóa, hiện đại hóa là quan trọng nhất, việc đó người dân không tự làm được một mình nhà nước là bà đỡ cũng không làm thay được, chỉ có một lực lượng làm được đó là doanh nghiệp, ai cũng biết vậy. Do đó, việc nhất quán đề ra các cơ chế chính sách và hệ thống pháp luật đủ mạnh để việc thu hút thực sự các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp cần được xem xét là nội dung chính, là đòn bẩy về tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng NTM.Thứ hai, tái cơ cấu tổ chức ngành nông nghiệp cần cổ phần hóa các đơn vị sự nghiệp nông nghiệp đó là các đơn vị sự nghiệp có thu như trạm giống cây trồng, vật nuôi, công ty thủy lợi, trung tâm khuyến nông, khuyến ngư..., những đơn vị này trong nhiều chục năm qua hoạt động theo cơ chế bao cấp, vừa không phải là đơn vị nghiên cứu cũng không phải là đơn vị kinh tế thực thụ, nên dù họ có đúng vai trò dẫn dắt người dân làm theo nhưng không một cơ sở nào cam kết bao tiêu sản phẩm cho người nông dân. Kết quả là người nông dân luôn chịu thiệt thòi khi được mùa thì mất giá và được giá thì mất mùa.
Khi doanh nghiệp đầu tư vào phát triển nông nghiệp họ là người quyết định phân khúc thị trường sẽ tham gia sản phẩm sẽ sản xuất, quy trình canh tác và các ứng dụng khoa học công nghệ áp dụng, nên họ sẽ hướng dẫn người nông dân làm theo quy trình của mình và bao tiêu sản phẩm cho người nông dân. Mô hình này đã được chứng minh trong thực tiễn sản xuất ở một số địa phương như Lâm Đồng, Long An, Đồng Tháp, An Giang, trong đó đặc biệt thành công ở tỉnh Lâm Đồng với nghề trồng hoa và rau quả sạch. Khi các doanh nghiệp xuất hiện các trung tâm khuyến nông, trung tâm giống vật nuôi cây trồng... trở thành đối tác hoặc đối thủ cạnh tranh với họ. Vì vậy, cổ phần hóa các đơn vị này là cần thiết, là phương án tốt nhất cho nhà nước, giảm bớt gánh nặng ngân sách, lẫn xã hội, tăng thêm nguồn lực cho xã hội, đảm bảo công bằng xã hội.Thứ ba, tái cơ cấu chính sách nông nghiệp theo hướng phát triển nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ. Các chính sách phát triển nông nghiệp của ta trong nhiều năm qua đều áp dụng chủ yếu cho nông nghiệp vô cơ. Nền nông nghiệp sử dụng nhiều loại hóa chất như phân bón hóa học, thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật... Sản phẩm của nông nghiệp vô cơ là nguyên nhân chính gây ra các loại ung thư và làm giảm khả năng miễn dịch cơ thể, làm thoái hóa đất đai nên cả thế giới đã chuyển sang phát triển nông nghiệp hữu cơ. Đã đến lúc Quốc hội, Chính phủ cần có chủ trương mạnh mẽ và khẳng định về việc định hướng và chuyển nhanh sang phát triển nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ.“Trước tiên là bảo vệ sức khỏe nhân dân được sử dụng sản phẩm an toàn. Bên cạnh đó để Nhà nước có thể chủ động hội nhập với quốc tế dựa trên tiềm năng và lợi thế phát triển nông nghiệp của mình. Chính phủ cần nghiên cứu cải cách, điều chỉnh khung pháp lý một cách mạnh mẽ việc phát triển nông nghiệp cho phù hợp với xu hướng tất yếu này vì nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp sạch khác hẳn nông nghiệp vô cơ về nhiều mặt”, ĐB nhấn mạnh.Thứ tư, đẩy nhanh xã hội hóa Chương trình xây dựng NTM. Chương trình xây dựng NTM đóng vai trò vô cùng quan trọng vì mục tiêu của chúng ta không chỉ là thay đổi bộ mặt, hạ tầng xã hội của vùng NTM mà xây dựng NTM hiện đại với 70% dân số theo tinh thần nghị quyết trung ương 26 khóa X NTM của nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa lớn. Như thế, mục đích nâng cao hiệu quả sản xuất, nâng cao thu nhập của người dân phải đưa lên hàng đầu, không phải là con đường mới, nhà văn hóa mới, chợ mới hay bưu điện mới, internet mới như một số đại biểu đã nêu.
