Mới đây, Thanh tra Chính phủ đã có kết luận về việc chấp hành quy định của pháp luật trong việc thực hiện một số dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BT và BOT trong lĩnh vực giao thông, môi trường tại Bộ GTVT.
Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra 5 khuyết điểm, vi phạm lớn trong quá trình thực hiện các dự án BT, BOT của Bộ GTVT.Thứ nhất, chưa thực hiện đúng quy định về việc xây dựng và công bố danh mục dự án kêu gọi đầu tư theo hình thức đối tác công tư. Việc công bố sau khi phê duyệt danh mục dự án không đúng thời điểm tháng 1 hàng năm là thiếu chặt chẽ và ảnh hưởng không tốt đến kết quả lựa chọn nhà đầu tư.Thực tế từ khi triển khai đầu tư theo hình thức hợp đồng BT, BOT trong lĩnh vực giao thông cho đến nay, với hơn 70 dự án đã thực hiện, 100% là chỉ định thầu với lý do chỉ có 1 nhà đầu tư tham gia; không lựa chọn được nhà đầu tư nào theo hình thức đấu thầu.Thứ hai, quyết định chủ trương đầu tư một số dự án còn bất hợp lý trong cân đối tổng thể và quy hoạch; một số nội dung đầu tư, tổng mức đầu tư được phê duyệt chưa đúng quy định, còn một số khoản sai lệch. Thanh tra Chính phủ nhìn nhận: “Bộ GTVT coi nặng tiêu chí hoàn vốn dự án, thiếu nghiên cứu hợp lý khả năng nộp phí của đối tượng tham gia giao thông cũng như ảnh hưởng đến chi phí hoạt động vận tải; chi phí xã hội trước khi quyết định chủ trương đầu tư các dự án”. Việc này dẫn đến các dự án đã quyết định đầu tư bằng hình thức BT, BOT hầu hết thực hiện ở những khu vực giao thông trọng yếu, có mật độ người, phương tiện tham gia giao thông lớn, đặt một số trạm thu phí có khoảng cách gần nhau bất hợp lý, mức phí cao, tăng nhanh, gây khó khăn đối với người tham gia giao thông không có sự lựa chọn khác, điển hình như tại Hà Nội - Thái Bình - Nam Định - Hưng Yên - Hòa Bình….Phần lớn các dự án BOT là cải tạo, nâng cấp tuyến đường cũ nên càng tăng tình trạng dồn tích phương tiện giao thông ở những khu vực vốn đã đông đúc; không hướng đến việc mở rộng mạng lưới và phân làn giao thông hợp lý.Một số dự án bị chỉ đích danh do quy mô cấp đường đầu tư chưa phù hợp quy hoạch được duyệt như: Hòa Lạc - Hòa Bình và cải tạo nâng cấp QL6, đoạn Xuân Mai - Hòa Bình; đường Thái Nguyên - Chợ Mới; cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ.Thứ ba, Bộ GTVT đã lựa chọn nhà đầu tư, đàm phán, ký kết và giám sát thực hiện hợp đồng của cơ quan nhà nước có thẩm quyền còn thiếu chặt chẽ. Nhà đầu tư đã lập, duyệt không đúng nhiều khối lượng, định mức, đơn giá trong dự toán công trình.Một số nhà đầu tư được lựa chọn năng lực hạn chế, không đáp ứng yêu cầu của dự án. Ví dụ như Tổng Công ty 36 trong liên danh thực hiện dự án đường Hòa Lạc - Hòa Bình, trong khi vốn chủ sở hữu, sau khi đầu tư vào một dự án khác, chỉ còn có 6 tỷ đồng nhưng vẫn cam kết góp vốn vào dự án 67,32 tỷ đồng.Thứ tư, việc thanh quyết toán, xác lập giá trị công trình dự án còn bất hợp lý. Hầu hết các công trình dự án hoàn thành giai đoạn xây dựng đã đưa vào khai thác, thu phí đều chậm và chưa quyết toán theo đúng thời gian hợp đồng.Thứ năm, kết quả huy động vốn thực hiện các dự án BT, BOT không đạt được mục tiêu đa dạng nguồn vốn, các thành phần kinh tế tham gia đầu tư; xác định phương án tài chính thiếu chính xác, nhất là phương án thu phí giao thông."Theo nội dung hợp đồng ký kết giữa Bộ GTVT và các nhà đầu tư thì nhà đầu tư không phải chịu rủi ro về doanh thu mà lại được ấn định tỷ lệ lợi nhuận trong hợp đồng." - Thanh tra Chính phủ |
