Vẫn băn khoăn có nên chấp nhận tố cáo qua điện thoại, thư điện tử

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết: Qua quá trình tiếp thu chỉnh lý, dự thảo Luật đã được sửa đổi 53 điều, bổ sung 05 điều, bỏ 09 điều, giữ nguyên 10 điều so với dự thảo trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 4 và hiện gồm 09 chương và 68 điều. Nhiều quy định của Dự thảo Luật đã được chỉnh lý, hoàn thiện với các nội dung quan trọng nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về tăng cường và nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, giải quyết tố cáo, cụ thể hóa quy định mới của Hiến pháp về quyền con người, quyền cơ bản của công dân, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, khắc phục những bất cập của Luật Tố cáo hiện hành.

Về hình thức tố cáo, theo Chủ nhiệm Nguyễn Khắc Định, qua thảo luận, kết quả lấy phiếu xin ý kiến đại biểu Quốc hội tại kỳ họp thứ 4, có 02 loại ý kiến về hình thức tố cáo như sau: Loại ý kiến thứ nhất đề nghị bổ sung hình thức tố cáo qua bản fax, thư điện tử, điện thoại bởi hiện nay, việc chuyển tải thông tin thông qua các hình thức điện tử, viễn thông đã hết sức phổ biến. Việc mở rộng hình thức tố cáo như trên nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người dân trong việc thực hiện tố cáo. Thực tế thời gian qua, nhiều nội dung tố cáo, phản ánh các việc làm sai phạm của cán bộ, công chức, của cơ quan nhà nước thông qua các phương tiện điện tử hoặc ngay cả qua mạng xã hội tuy chưa được thừa nhận chính thức nhưng đã góp phần tích cực trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, tham nhũng và vi phạm pháp luật nói chung. Do đó, cùng với việc bổ sung hình thức tố cáo mới, cần quy định chặt chẽ hơn về quy trình tiếp nhận, xác minh thông tin ban đầu về tố cáo để bảo đảm tính khả thi và tránh việc lạm dụng.

Loại ý kiến thứ hai đề nghị tiếp tục quy định 02 hình thức tố cáo như Luật hiện hành là tố cáo bằng đơn và tố cáo trực tiếp bởi việc quy định thêm các hình thức tố cáo mới như tố cáo qua fax, điện thoại, thư điện tử có thể dẫn đến tình trạng tố cáo tràn lan, gây khó khăn, quá tải cho các cơ quan nhà nước trong quá trình giải quyết và việc xác định trách nhiệm đối với những người tố cáo sai sự thật.

“Kết quả phiếu lấy ý kiến cho thấy cả 02 loại ý kiến trên đều chưa được quá 50% tổng số đại biểu Quốc hội đồng ý. Do đây là vấn đề còn nhiều ý kiến khác nhau, kính đề nghị các vị đại biểu Quốc hội tiếp tục thảo luận, góp thêm ý kiến”- Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho biết.

Tại phiên thảo luận, cũng vẫn có những quan điểm khác nhau. Có đại biểu đồng tình việc mở rộng hình thức tố cáo để phù hợp với điều kiện thực tiễn, nhưng cũng nhiều quan điểm phân tích, chưa nên mở rộng, vì sẽ dẫn đến khó quản lý. Đại biểu Võ Đình Tín (đoàn Đắk Nông) cho rằng: Đồng tình việc mở rộng hình thức tố cáo sang fax, thư điện tử là cần thiết, nhưng khó khả thi. Bởi sẽ dẫn đến khó kiểm soát tố cáo sai sự thật, đặc biệt là tố cáo cán bộ, công chức. Đồng thời, tố cáo cũng cần nhận diện được người tố cáo, nếu áp dụng các hình thức này, sẽ không nhận diện được người tố cáo là ai. Do đó, đề nghị giữ nguyên như quy định hiện hành.

ĐB Nguyễn Thanh Thủy (đoàn Hậu Giang) cũng cho rằng, nếu mở rộng hình thức tố cáo, đúng là tạo thuận lợi cho người dân thực hiện quyền tố cáo. Nhưng cũng dẫn đến việc lợi dụng tố cáo gây rối. Đồng thời, theo thống kê công tác giải quyết khiếu nại tố cáo, có đến 59% là tố cáo sai, tỷ lệ có đúng có sai cũng lớn. Do đó, vấn đề quan trọng là phải xử lý tốt, xử lý nhanh các đơn tố cáo theo hình thức hiện nay thay vì mở rộng hình thức, dẫn đến khó kiểm soát. Đồng thời, nên điều chỉnh “tố cáo bằng đơn và tố cáo trực tiếp” thành quy định là “tố cáo bằng văn bản và tố cáo trực tiếp”.

Toàn cảnh Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XIV

Không quy định thời hiệu tố cáo

Về thời hiệu tố cáo, giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết: Việc giải quyết tố cáo là nhằm kết luận có hay không có hành vi vi phạm pháp luật, tính chất, mức độ vi phạm... từ đó mới có cơ sở để xem xét, xử lý đối với người có hành vi vi phạm và thực hiện các biện pháp nhằm khắc phục hậu quả, cải tiến, nâng cao hiệu quả của công tác quản lý nhà nước. Việc xử lý đối với người có hành vi vi phạm phải tuân theo quy định của pháp luật chuyên ngành, như pháp luật về cán bộ, công chức, viên chức, về xử lý vi phạm hành chính hoặc pháp luật hình sự, trong đó đã có quy định cụ thể về thời hiệu xử lý hành vi vi phạm pháp luật. Do đó, không cần quy định thêm về thời hiệu tố cáo để tránh tạo ra xung đột với quy định về thời hiệu xử lý vi phạm trong các luật có liên quan, làm phát sinh vướng mắc khó xử lý trong thực tiễn. Quan điểm này nhận được sự đồng tình của nhiều đại biểu trong phiên thảo luận.

Bảo vệ người tố cáo là vấn đề nhận được nhiều sự quan tâm của các đại biểu. Dự Luật lần này, trên quan điểm nhằm khuyến khích người dân thực hiện quyền tố cáo và thể chế hóa chủ trương của Đảng về tăng cường công tác bảo vệ người tố cáo, nhưng đồng thời để bảo đảm phù hợp với điều kiện thực tiễn, Dự Luật đã được chỉnh lý theo hướng kế thừa một phần quy định của Luật hiện hành về đối tượng và nội dung bảo vệ, bổ sung các quy định rõ ràng, cụ thể hơn trên cơ sở tương thích với quy định của pháp luật về dân sự và các quy định khác của pháp luật có liên quan. Theo đó, người được bảo vệ bao gồm người tố cáo; vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người tố cáo. Nội dung bảo vệ bao gồm bảo vệ bí mật thông tin, bảo vệ vị trí công tác, việc làm, bảo vệ tính mạng, sức khỏe, tài sản, danh dự, nhân phẩm của người được bảo vệ.

Các đại biểu đồng tình việc mở rộng đối tượng bảo vệ người tố cáo. Để nâng cao tính khả thi, cần bổ sung quy định để xác định rõ tính căn cứ để cơ quan có thẩm quyền áp dụng biện pháp bảo vệ.

Đại biểu Bùi Huyền Mai (đoàn Hà Nội) cũng cho rằng: Về hình thức tố cáo, nên giữ nguyên như hiện hành là “tố cáo bằng văn bản và tố cáo trực tiếp”. Không nên để hình thức tố cáo bằng lời nói qua điện thoại, vì rất khó đảm bảo yêu cầu tính chính xác của thông tin tố cáo và nội dung tố cáo phải rõ ràng. Và theo quy định, khi nhận tố cáo qua điện thoại, người tiếp nhận tố cáo phải hướng dẫn người tố cáo viết lại ra văn bản và ký tên. Do đó, về cơ bản lại quay về hình thức tố cáo qua văn bản. Đồng thời, tố cáo qua điện thoại cũng dẫn đến những khó khăn trong xác minh thông tin và giải quyết.