Giải trình làm rõ một số nội dung mà các đại biểu quan tâm, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan chia sẻ: "Người ta nói thời đại chúng ta đang sống được quy định bởi 4 chữ: Bất động, biến động, phức tạp và mơ hồ. Và sự thay đổi trên thế giới này nhanh đến mức độ cái mới ra đời chưa kịp định hình đã có cái mới hơn xuất hiện".
Theo ông, nói như vậy để thấy quy hoạch định hình 5 năm, 10 năm, thậm chí là vài chục năm không đơn giản chút nào.
Bộ trưởng cho hay, chúng ta đang tiếp cận tới một nền kinh tế thị trường, với 3 câu hỏi của nguyên lý kinh tế 500 năm trước đây: Sản xuất cái gì? Sản xuất cho ai? Sản xuất như thế nào?. Vẫn là quyết định trong điều hành quản trị của một nền kinh tế quốc gia.
Do vậy, để ấn định những điều bất biến trong sự vận động vạn biến thì quy hoạch cần “tĩnh tâm lại chút xíu” để ngồi lại, minh định lại tất cả những thuật ngữ, khái niệm, nội hàm, từ quy hoạch tích hợp, các vấn đề từ quy hoạch trên để điều chỉnh quy hoạch dưới, hay quy hoạch từ trên xuống dưới, từ dưới lên trên.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan kể lại, có chuyên gia nói với ông rằng quy hoạch áp từ trên xuống dưới hay từ dưới lên trên đều không ổn, có lẽ nên áp dụng quy hoạch theo đường xoắn trôn ốc, tức là lấy cái này để tựa vào cái kia...
Theo Bộ trưởng, đứng trước sự thay đổi nhanh chóng của khoa học, công nghệ, thị trường, không thể có quy hoạch phủ hết toàn bộ, mà cần có hai phần: phần cứng do nhà nước can thiệp, và phần còn lại là dung lượng do thị trường điều chỉnh, qua đó có không gian linh hoạt thích ứng với sự thay đổi…
Nêu quan điểm cá nhân về vấn đề bỏ quy hoạch ngành sản phẩm, cụ thể là trong lĩnh vực nông nghiệp, Bộ trưởng Lê Minh Hoan khẳng định, việc bỏ quy hoạch sản phẩm là một bước tiến rất lớn, không phải vì bỏ quy hoạch ngành sản phẩm mà dẫn đến tình trạng được mùa mất giá, ùn ứ nông sản.
Bởi, nông nghiệp là một ngành mở, chúng ta có thể vừa là người bán, vừa là người mua với một loại nông sản. Hơn nữa, nếu chúng ta quy hoạch để vươn tới bán ra một thị trường nào đó, thì cũng phải chú ý rằng rất nhiều quốc gia cũng bán loại nông sản như chúng ta đến thị trường đó. Với những dữ liệu nêu trên, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, khó để ra được một chỉ dấu để quy hoạch, để ấn định giống ngày xưa là hồ tiêu có sản lượng bao nhiêu, cà phê là bao nhiêu và những sản phẩm nông nghiệp khác là bao nhiêu.
Thay vì quy hoạch ngành sản phẩm, chúng ta sẽ sử dụng công cụ nào để thay thế, để giảm thiểu rủi ro trong ngành nông nghiệp, trong thương mại nông nghiệp?
Đặt vấn đề này, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, chúng ta phải chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp, đa dạng hóa sản phẩm, thị trường.
"Chúng ta không bỏ định hướng cho sản xuất nông nghiệp, nhưng cũng không phải ấn định đó phải là bao nhiêu hecta, sản lượng là bao nhiêu. Chúng ta có thể quy hoạch từng vùng sinh thái để định hình được một chiến lược đầu tư, chiến lược hỗ trợ", Bộ trưởng nói.
Đề cập về kinh nghiệm thế giới trong giải quyết đòi hỏi này, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết đã nghiên cứu rất nhiều và nhận thấy, các nước đã có hàng trăm năm thực hiện theo tư duy thị trường, tư duy kinh tế, biết thế nào là cung, thế nào là cầu.
Tự người nông dân đã có thể tự quyết định được câu chuyện này. Bên cạnh đó, nông dân ở các quốc gia này cũng có một hệ sinh thái, trước tiên là các hiệp hội ngành hàng, các hợp tác xã - là những cơ quan, tổ chức, thiết chế tư vấn cho họ để quyết định nên trồng cây gì, nuôi con gì, trồng bao nhiêu, nuôi bao nhiêu.
Nếu thực hiện áp đặt theo một quy hoạch cứng nhắc như ngày xưa, Bộ trưởng Bộ NN và PTNT nhấn mạnh, chúng ta phải xác định có thể bảo hộ được tất cả những sản phẩm trong vùng quy hoạch không? Những sản phẩm nằm ngoài vùng quy hoạch có hợp pháp để đưa ra thị trường được không?
Bởi, về nguyên tắc, nếu chúng ta xem quy hoạch đó là một pháp lệnh, một kế hoạch cứng của Nhà nước, thì Nhà nước chỉ bảo trợ những sản phẩm nông nghiệp nằm ở trong kế hoạch hay quy hoạch của Nhà nước thôi. Và, khi đó, sản phẩm nằm ngoài quy hoạch sẽ là sản phẩm bất hợp pháp.
Khẳng định “điều này không thể thực hiện được”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết, trong chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn được Bộ NN và PTNT xây dựng đã xác định “phải khẩn trương hình thành các hệ sinh thái ngành hàng”. Hơn nữa, trên thế giới, người ta tiếp cận theo tư duy thị trường và thông qua những thiết chế xã hội để dẫn dắt quy hoạch, định hướng phát triển từng ngành hàng.
