Đó là nội dung trọng tâm được thảo luận tại hội nghị Nghị quyết 02/NQ-CP: Thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội do Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) tổ chức ngày 3/3.
Cải cách còn mang tính hình thức
Báo cáo của Bộ KH&ĐT cho thấy, cải cách môi trường kinh doanh ở nước ta từ năm 2020 do tác động của đại dịch Covid-19 có xu hướng chững lại. Trên bảng xếp hạng toàn cầu, một số chỉ tiêu cải thiện chưa bền vững, và còn không ít chỉ tiêu cụ thể mà chất lượng và thứ hạng của Việt Nam vẫn thấp hoặc không được cải thiện, thậm chí giảm bậc.
Năm 2021 so với năm 2020, nhiều chỉ số giảm điểm hoặc giảm bậc, như: Đổi mới sáng tạo giảm 2 bậc (từ thứ 42 xuống 44); Phát triển bền vững giảm điểm và giảm bậc (từ thứ 49 xuống 51); Quyền tài sản giảm điểm và giảm bậc (từ thứ 78 xuống 84); Cảm nhận tham nhũng giảm 8 bậc (từ thứ 96 xuống 104).
Đánh giá về kết quả cải thiện môi trường kinh doanh, TS Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh - Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, trên thực tế, nhiều cải cách điều kiện kinh doanh đã thực hiện trên văn bản, nhưng chưa có đánh giá về hiệu quả thực thi.
Đơn cử như, ngành nghề kinh doanh có điều kiện tuy thu gọn về số lượng nhưng chưa thực chất. Mặc dù, số lượng dịch vụ công trực tuyến theo báo cáo của các bộ, ngành, địa phương cải thiện mạnh mẽ song việc thực thi còn mang tính hình thức. Tại một số địa phương, những nỗ lực cải cách chưa rõ nét, còn hình thức và chưa thực sự bám sát với thực tiễn DN. Điều này có thể nhìn thấy từ việc các yếu tố thị trường chưa được vận hành hiệu quả.
Theo thống kê của CIEM, tính đến ngày 28/2, cả nước có 24/26 bộ, cơ quan ban hành chương trình và kế hoạch hành động, trong đó có 6 bộ, cơ quan ban hành kế hoạch hành động lồng ghép với thực hiện Nghị quyết 01 (về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và Dự toán ngân sách nhà nước năm 2022) và 2 bộ, cơ quan chưa có thông tin (gồm Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam).
Về địa phương, 50/63 tỉnh, TP đã gửi chương trình, kế hoạch hành động, trong đó 4 địa phương ban hành kế hoạch hành động lồng ghép với thực hiện Nghị quyết 01; 2 địa phương có báo cáo nhưng Bộ KH&ĐT cho biết chưa nhận được kế hoạch cụ thể (Khánh Hòa, Quảng Nam). Còn lại 13 địa phương chưa có thông tin, bao gồm: Bà Rịa-Vũng Tàu, Bạc Liêu, Đồng Nai, Hà Tĩnh, Hòa Bình, Hưng Yên, Lai Châu, Long An, Quảng Bình, Tây Ninh, TP Hồ Chí Minh, Trà Vinh, Vĩnh Long.
Cần sớm có hướng dẫn thực thi cụ thể
Trong bối cảnh DN gặp nhiều khó khăn do dịch bệnh Covid-19, những nỗ lực về cải cách, cải thiện môi trường kinh doanh được kỳ vọng là những giải pháp phi tài chính hiệu quả, có tính bền vững. Đây sẽ là những trợ lực hữu hiệu cho DN phục hồi và phát triển.
Việc cải thiện vị trí của Việt Nam trên các bảng xếp hạng sẽ ngày càng khó khăn hơn, đòi hỏi nỗ lực cao hơn bởi những nền kinh tế khác trên thế giới cũng đang rất chú trọng cải cách nhằm nâng cao vị thế trên toàn cầu. Hơn nữa, nhiều tiêu chí, chỉ số không chỉ đơn thuần liên quan tới quy định, thủ tục hành chính có thể nhận diện, sửa đổi hoặc bãi bỏ ngay mà cần phải sửa luật.
Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Duy Đông
Theo Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam Nguyễn Văn Thân, Nghị quyết 02/NQ-CP năm 2022 của Chính phủ được ban hành ở thời điểm cấp bách mà DN đang rất cần sự hỗ trợ từ phía Nhà nước để phục hồi sản xuất kinh doanh, lấy lại đà tăng trưởng sau những tác động của dịch bệnh. Sau nghị quyết này, DN mong đợi những văn bản hướng dẫn thực thi cụ thể hơn, đề cập tới những vấn đề sát sườn mà DN quan tâm như: Thủ tục nộp thuế, nộp bảo hiểm xã hội sao cho nhanh gọn và đơn giản; thực hiện các thủ tục hải quan trong xuất nhập khẩu hàng hóa sao cho dễ dàng, thuận lợi, bớt tốn kém các chi phí. Hay như, khi có nhu cầu, DN sẽ tiếp cận nguồn tín dụng bằng cách nào để đạt hiệu quả cao nhất mà vượt qua những nghi ngại, lo lắng về tài sản bảo đảm hay quy định về thế chấp...
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Đình Cung cho rằng, cần có sự triển khai thực hiện nghiêm túc, đầy đủ các nhiệm vụ được giao trong Nghị quyết 02/NQ-CP của Chính phủ về cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
“Chính phủ cần chỉ đạo các bộ, ngành có liên quan khi ban hành văn bản pháp luật mới hay sửa đổi, bổ sung văn bản hiện có không được đặt thêm rào cản, không được đi ngược lại những cải cách đã làm trong thời gian qua. Đồng thời, yêu cầu bộ ngành, địa phương giải quyết ngay theo thẩm quyền các vấn đề, sửa đổi ngay những quy định đang gây khó khăn, tốn kém cho đầu tư, kinh doanh”- TS Nguyễn Đình Cung đề xuất.
Đưa ra những khuyến nghị về thúc đẩy cải cách, nhiều chuyên gia cho rằng, thời gian đầu không nên dàn trải nỗ lực cải cách trên tất cả lĩnh vực, mà kế thừa, tập trung vào những vấn đề, lĩnh vực đã có kết quả bước đầu. Đối với các hiệp hội DN không phân biệt trong nước hay ngoài nước, cần phối hợp, hợp tác hiệp lực, trao đổi, chia sẻ các mối quan tâm của nhau, ủng hộ lẫn nhau trong đề xuất các sáng kiến, kiến nghị cụ thể về cải thiện môi trường kinh doanh trong ngành, lĩnh vực liên quan.
