Kinhtedothi - Nghị định 83/2014/NĐ - CP về kinh doanh xăng dầu vừa được ban hành. Dù quy định mới có những điểm "thân thiện" hơn với người tiêu dùng như, thời gian giữa 2 lần điều chỉnh giá xăng dầu liên tiếp tối thiểu là 15 ngày đối với trường hợp tăng giá và doanh nghiệp (DN) chỉ được định giá trong phạm vi 3% (trước đây là 5%)… Tuy nhiên, quy định mới vẫn chưa giải quyết được điều cốt lõi là cạnh tranh giữa các DN kinh doanh xăng dầu đầu mối để người tiêu dùng có được mức giá tốt nhất.
Tăng khả năng giám sát của người dân
Một điểm sửa đổi quan trọng trong Nghị định mới ban hành là quyền tự quyết điều chỉnh giá của DN. Theo dự thảo ban đầu, DN được quyền tự điều chỉnh khi giá cơ sở (gồm giá thế giới cộng thuế, phí, lợi nhuận định mức...) tăng đến 5%, còn theo quy định của Nghị định 84/2009 hiện hành là 7%. Nếu giữ mức này, mỗi lần tăng giá, DN được tăng tới 1.500 - 2.000 đồng/lít. Như vậy có thể tạo cú sốc cho nền kinh tế do xăng dầu là mặt hàng nhạy cảm. Vì vậy, Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải từng phải có ý kiến chỉ đạo Bộ Công Thương giảm mức DN được quyền tự quyết định điều chỉnh xuống "cho phù hợp với khả năng chấp nhận của nền kinh tế".
Người tiêu dùng mua xăng tại một cửa hàng trên đường Láng, quận Đống Đa. Ảnh: Chiến Công
|
Và theo mức 3% như Nghị định 83/2014 này, khi giá xăng dầu thế giới biến động, người dân chỉ phải chịu mức tăng giá khoảng 500 đồng/lít/lần điều chỉnh, không bị tăng giá sốc. Thời gian tính giá cơ sở chỉ là bình quân 15 ngày. Điều này giúp giá trong nước tiệm cận hơn với thị trường thế giới. Thời gian giữa hai lần tăng giá tối thiểu phải 15 ngày. Người dân sẽ được lợi là thời gian giữa hai lần giá tăng được tăng thêm 5 ngày (thay vì 10 ngày như trước).
Theo nhiều ý kiến, với Nghị định mới, người dân sẽ dễ có thông tin để giám sát hơn. Chẳng hạn, Bộ Công Thương sẽ phải công bố trên trang web của Bộ về giá thế giới, giá cơ sở, các biện pháp bình ổn đang thực hiện... Bộ Tài chính phải công bố số trích lập, số đã sử dụng và số dư còn lại của Quỹ bình ổn giá xăng dầu hàng quý, đồng thời công bố báo cáo tài chính đã kiểm toán của các DN kinh doanh xăng dầu đầu mối. Bản thân các DN kinh doanh xăng dầu cũng phải công bố số tiền đã sử dụng từ Quỹ bình ổn, số dư quỹ... hàng tháng và trước khi tăng giá...
Còn tình trạng “nhìn nhau tăng giá”
Tuy cho rằng Nghị định mới có nhiều điểm tiến bộ, minh bạch hơn, song các chuyên gia vẫn cho rằng, với các quy định này, thị trường xăng dầu vẫn phụ thuộc rất lớn vào việc điều hành thực tế. Bởi, dù Bộ Công Thương điều hành giá, nhưng Bộ Tài chính lại nắm công cụ thuế và phí, khi cần có thể điều chỉnh.
Người tiêu dùng mua xăng tại cửa hàng xăng dầu Thụy Khuê. Ảnh: Nguyễn Anh
|
Theo PGS. TS Ngô Trí Long - chuyên gia kinh tế, Nghị định mới vẫn nêu khá chung chung: "Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương quy định thuế nhập khẩu đối với từng chủng loại xăng dầu phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ". Như vậy, trong trường hợp giá thế giới giảm, Bộ Tài chính hoàn toàn có thể quyết định tăng thuế, bác khả năng giảm giá bán với lý do "phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ". Và khi đó, chỉ Bộ Tài chính mới biết và có quyền suy diễn thế nào là "phù hợp".
Còn theo chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh, nếu theo tinh thần Nghị định mới, hiện nay chỉ người tiêu dùng có trách nhiệm đóng cho Quỹ bình ổn giá xăng dầu là không công bằng. Dù ít hay nhiều, DN nên trích một phần lợi nhuận của mình đóng vào Quỹ để chia sẻ với người tiêu dùng và tăng trách nhiệm của DN khi sử dụng Quỹ. Ngoài ra, tiền trong Quỹ bình ổn cần quy định rõ phải sử dụng như một quỹ tài chính. Nghĩa là tiền lãi có được cũng phải tính gộp vào Quỹ... Ông Ánh cho rằng, nguyên tắc trích lập cũng phải rõ ràng. Đúng ra khi giá xăng, dầu thế giới giảm mới nên trích Quỹ. Khi giá xăng dầu thế giới tăng mà vẫn trích theo kiểu "thường xuyên" thì lúc này Quỹ không còn tính chất bình ổn mà khiến giá đã cao phải đội thêm một khoản phí khiến tăng cao hơn nữa, vì trích Quỹ bao nhiêu đều được tính vào giá bán.
Theo các chuyên gia, Nghị định lần này vẫn chưa giải quyết triệt để vấn đề cạnh tranh trong lĩnh vực xăng dầu. Chuyện DN cùng "nhìn nhau tăng giá" sẽ tiếp tục xảy ra. Dù là DN tự quyết điều chỉnh giá ở biên độ hẹp thì vẫn cần thúc đẩy DN cạnh tranh, có nhiều mức giá khác nhau để người tiêu dùng có được giá tốt nhất. Do đó, cần áp khung chiết khấu, hoa hồng cho các đại lý rõ ràng, đồng thời thúc đẩy cạnh tranh bằng cách cổ phần hóa các DN kinh doanh xăng dầu mạnh hơn. Trước áp lực của cổ đông, DN sẽ buộc phải cạnh tranh mạnh hơn bằng việc giảm chi phí, tăng chất xám để mua được hàng thời điểm rẻ nhất. Về lâu dài, nhiều người vẫn mong muốn giá xăng dầu sẽ được trả về theo đúng nghĩa thị trường.
| "Tới đây, liên Bộ Tài chính - Công Thương cần sớm ban hành một thông tư liên tịch, tránh tình trạng như Nghị định 84/2009/NĐ - CP, mỗi Bộ có một thông tư riêng, trong đó có nhiều điểm còn mâu thuẫn. Thông tư này cần phải cụ thể hơn những chỗ nào mà Nghị định chưa thể nói rõ, tránh nhiều cách hiểu khác nhau. Ví dụ như thuế: Thông tư cần quy định rõ thuế nhập khẩu xăng dầu ổn định là bao lâu." - Ông Phan Thế Ruệ-Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam |
