Thảo luận tại hội trường, các đại biểu cơ bản tán thành với sự cần thiết ban hành Luật, nhất trí với quan điểm sửa đổi nhằm thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng; sửa đổi, bổ sung một số điều để quy định cho hợp lý, sát thực tế, cụ thể hơn nhằm kịp thời tháo gỡ vướng mắc, khó khăn phát sinh trong thực tiễn; phù hợp với định hướng về một số giải pháp tăng cường triển khai thi hành Hiến pháp.
|
| Quốc hội thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. |
Các đại biểu Quốc hội cũng thẳng thắn chỉ rõ những bất cập hạn chế trong công tác xây dựng luật, pháp lệnh thời gian qua và quan tâm cho ý kiến về các nội dung cụ thể của dự thảo Luật như về trách nhiệm chủ trì việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, pháp lệnh, nghị quyết; về việc bổ sung hình thức văn bản quy phạm pháp luật gồm Nghị quyết liên tịch giữa Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ với Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, thông tư liên tịch giữa Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ với Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán nhà nước; về việc lập đề nghị xây dựng nghị định của Chính phủ, nghị quyết của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, việc ban hành thủ tục hành chính trong văn bản quy phạm pháp luật và áp dụng văn bản quy phạm pháp luật; về việc lập Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh; thành lập Ban soạn thảo dự án luật, pháp lệnh; về dự thảo văn bản quy định chi tiết trong hồ sơ dự án luật, pháp lệnh cũng như việc xây dựng, ban hành văn bản ở địa phương.
Nhìn nhận trách nhiệm trong tuân thủ Nghị quyết về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hàng năm
Phát biểu tại hội trường, đại biểu Mai Hồng Hải (TP Hải Phòng), thẳng thắn chỉ ra một số bất cập trong công tác xây dựng ban hành văn bản quy phạm pháp luật hiện nay. Theo đó, thực tiễn thời gian qua cho thấy có ít luật mới được ban hành lần đầu mà chủ yếu là luật sửa đổi hoặc sửa đổi, bổ sung một số điều. Luật được ban hành một vài năm đã phải sửa đổi. Kế hoạch xây dựng luật được thông qua hàng năm luôn bị phá vỡ, thường xuyên có tình trạng điều chỉnh, rút ra, bổ sung dự án Luật trước mỗi kỳ họp. Tình trạng hồ sơ dự án Luật gửi cho đại biểu Quốc hội chậm là khá phổ biến, ảnh hưởng đến việc cho ý kiến đối với dự án Luật của đại biểu Quốc hội, còn có tình trạng không kịp gửi hồ sơ dự án Luật để Đoàn đại biểu Quốc hội cho ý kiến, lấy ý kiến tại địa phương. Nội dung dự thảo Luật đi qua từng kỳ thảo luận, thẩm tra, tiếp thu có khi thay đổi khác hẳn so với dự thảo ban đầu, có những chính sách mới được bổ sung trong giai đoạn Quốc hội thảo luận tại hội trường, dẫn đến có trường hợp điều chỉnh thời gian thông qua luật, có dự án sửa đổi bổ sung một số điều nhưng khi đưa ra Quốc hội lại phải sửa đổi bổ sung toàn diện.
Đại biểu Mai Hồng Hải cho rằng nguyên nhân sâu xa của những tồn tại, hạn chế trên là do hoạch định chính sách, xây dựng chính sách. Đại biểu nhấn mạnh, xây dựng chính sách hiệu quả là tiền đề để xây dựng pháp luật, hình thành chính sách trước khi soạn thảo, Quốc hội quyết định chính sách cơ bản trong luật và làm tốt hoạt động phân tích chính sách còn giúp khắc phục tồn tại, hạn chế đã nêu. Do đó, đại biểu đề nghị cần nghiên cứu quy định hoạt động hoạch định, phân tích chính sách lớn tác ra thành quy tình độc lập hoặc Quốc hội quyết định thông qua khung chính sách, giữ như hiện hành nhưng bổ sung vai trò của Quốc hội như lấy ý kiến cơ quan thẩm tra, đại biểu Quốc hội khi Chính phủ thông qua chính sách. Cần có quy định để đổi mới và làm sâu sắc hơn việc lấy ý kiến của đổi tượng chịu sự tác động, các chuyên gia.
|
| Đại biểu Mai Hồng Hải – Đoàn ĐBQH TP Hải Phòng |
Cũng phản ánh về những tồn tại, hạn chế trong công tác xây dựng luật, pháp lệnh hiện nay, đại biểu Nguyễn Sĩ Cương (tỉnh Ninh Thuận), cho rằng việc sửa đổi, bổ sung một số điều là chưa phù hợp mà cần thiết phải sửa đổi, bổ sung toàn diện. Đại biểu chỉ rõ, các quy định về thời hạn trình hồ sơ tài liệu lên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đến các Ủy ban để thẩm tra hay trình lên Quốc hội thì thời gian qua vi phạm rất nhiều. Đại biểu đặt vấn đề: có nên tiếp tục quy định như hiện nay nữa không nếu như có quy định mà vi phạm tràn lan là không ổn? Đại biểu Nguyễn Sĩ Cương nêu rõ, nghị quyết về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh không bao giờ được thực hiện nghiêm túc với tình trạng liên tục bổ sung và rút ra các dự án Luật rồi lùi thời gian trình luật. Đại biểu cho rằng nên giữ chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hàng năm, đồng thời có quy định chặt chẽ để kiểm soát được việc ban hành các văn bản dưới luật để bảo đảm các quy định đó thống nhất với quy định của Luật.
Đại biểu bày tỏ trăn trở trước tính cục bộ trong xây dựng pháp luật hiện nay
Trước tình trạng xin rút, xin lùi, bổ sung dự án Luật, dẫn đến điều chỉnh chương trình xây dựng luật ảnh hưởng đến chất lượng xây dựng luật và tính nghiêm túc trong xây dựng pháp luật, đại biểu Trần Thị Hằng (tỉnh Bắc Ninh) tán thành với đề xuất của Ủy ban Pháp luật đưa nội dung này vào sửa đổi bổ sung là cần thiết nhằm khắc phục tình trạng trên. Đại biểu tán thành với phương án 2 giữ quy trình lập Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh như hiện hành để tránh làm xáo trộn và bảo đảm tính chủ động cho các cơ quan của Quốc hội. Bên cạnh đó cũng cần phải đổi mới cách thức tiến hành để hạn chế tình trạng lùi rút dự thảo Luật phải được trình theo đúng nội dung chính sách được đề xuất, cơ quan soạn thảo có đánh giá tác động. Khi đó, cơ quan soạn thảo phải thành lập Ban ban soạn thảo trước khi dự án được đưa vào chương trình. Điều này đòi hỏi phải có sự đầu tư về kinh phí, thời gian và công sức.
Về trách nhiệm chủ trì tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, pháp lệnh, nghị quyết, đa số ý kiến đại biểu Quốc hộ phát biểu đề nghị giữ quy định như hiện hành.
Đại biểu Trần Thị Hằng bày tỏ nhất trí với phương án cơ quan chủ trì thẩm tra sẽ chủ trì việc tiếp thu chỉnh lý dự thảo Luật, pháp lệnh, tức là giữ như quy định hiện hành để nâng cao trách nhiệm của Quốc hội trong lập pháp. Đại biểu cho rằng, quy định này đang được thực hiện ổn định nhiều năm và đang phát huy tốt hiệu quả. Thực tiễn áp dụng việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự án Luật thời gian qua cho thấy cơ quan thẩm tra cơ bản phối hợp chặt chẽ với cơ quan soạn thảo, bảo đảm chất lượng đúng tiến độ. Do đó, chỉ cần sửa đổi quy định nhằm tăng cường trách nhiệm và nâng cao hiệu quả phối hợp giữa cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo.
|
| Đại biểu Nguyễn Sĩ Cương – Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Thuận |
Có cùng lựa chọn phương án giữ nguyên như quy định hiện hành về trách nhiệm chủ trì tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, pháp lệnh, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (TP Hà Nội), phân tích, nếu giao cơ quan trình dự án Luật chủ trì việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật thì Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội sẽ luôn bị động trong quá trình xây dựng luật, pháp lệnh. Cùng với đó, nếu áp dụng quy định này thì tất cả các ý kiến khác nhau sẽ được báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội sau đó báo cáo ra phiên họp thông qua và với quy trình thông qua luật như hiện nay, đọc báo cáo tiếp thu giải trình rồi bấm núy thông qua thì ý kiến của cơ quan thẩm tra được tiếp thu ở đau thì chưa được nói rõ. Nếu áp dụng quy trình này cũng chưa xác định rõ báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật là báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hay của Chính phủ hay của cơ quan soạn thảo. Nếu là văn bản của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì phải do cơ quan của Quốc hội xây dựng.
Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai cho biết, việc giữ quy định hiện hành (phương án 2) là kế thừa những kết quả đổi mới của Quốc hội các khóa trước đây đã để lại. Nếu giờ thực hiện “đổi vai” đó là bước lùi trong lịch sử của hoạt động lập pháp.
Cùng bàn về nội dung này, đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa (đoàn Đồng Tháp) cũng bày tỏ băn khoăn về việc “đổi vai” đó là giao cơ quan trình dự án chủ trì việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh. Theo đại biểu, việc “đổi vai” không phải là vấn đề mới, trước đây Chính phủ đã từng đề xuất nhưng Quốc hội đã không đồng tình với quyết định trên.
Nếu cơ quan trình sau đó lại vào vai chủ thể thẩm định và báo cáo trước Quốc hội thì sẽ không ổn, sẽ khó tròn vai vì bảo vệ chính sách của mình trước Quốc hội là vấn đề không hề đơn giản vì có rất nhiều ý kiến khác nhau của các ĐBQH.
Cơ quan thẩm tra của Quốc hội chỉ đóng vai phản biện và chỉnh lý dự thảo dựa trên cơ sở ý kiến của các ĐBQH, nếu đổi vai khi chủ thể là Chính phủ giải trình trước Quốc hội không phải là ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ có những khó khăn nhất định, nhất là khi giải trình ý kiến của ĐBQH.
|
| Đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa (đoàn Đồng Tháp) |
“Như vậy sẽ không thoả đáng do đó không nên đổi vai” – đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa nói và nhấn mạnh, về lâu dài, ngoài Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, Quốc hội có thể tham khảo kinh nghiệm của một số nước đó là nên có cơ quan xây dựng pháp luật bao gồm các chuyên gia, nhà khoa học để đảm bảo tính chuyên nghiệp trong công tác lập pháp.
Đại biểu Mai Hoa cũng cho rằng, việc lấy ý kiến là căn cứ để xây dựng luật, tránh việc áp đặt. Tuy nhiên việc lấy ý kiến thời gian qua còn nhiều hạn chế, như đăng trên cổng thông tin điện tử của các bộ, ngành thì rất ít người truy cập, chưa kể ít người có ý kiến. Còn lấy ý kiến trực tiếp thì đối tượng lấy ý kiến rất ít người, việc lấy ý kiến cũng mang tính hình thức.
Bà Mai Hoa dẫn chứng việc vừa qua lấy ý kiến Nhân dân về Luật Giáo dục sửa đổi nhưng thời gian lấy ý kiến ngắn nên hiệu quả của việc lấy ý kiến chưa cao, làm ảnh hưởng đến quá trình làm luật. Do đó trong lấy ý kiến cần phải quan tâm đến những vấn đề, từng loại văn bản để phân loại.
Bên cạnh đó cũng có ý kiến nên trao cho cơ quan chủ trì soạn thảo. Đại biểu Trần Hồng Hà (tỉnh Vĩnh Phúc), bày tỏ ủng hộ phương án cơ quan, tổ chức, đại biểu Quốc hội trình dự án luật, pháp lệnh chủ trì việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, pháp lệnh, nghị quyết. Đại biểu cho rằng nếu thực hiện theo phương án này cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ theo đến cùng từ khâu đề xuất chính sách đến soạn thảo, trình, đến tiếp thu, giải trình. Quy định này tạo điều kiện thuận lợi hơn trong tiếp thu giải trình, bảo đảm sự phù hợp của dự thảo với chính sách đã được thông qua, tạo sự liên thông cho văn bản.
|
| Đại biểu Trần Thị Hằng – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh |
Cơ quan thẩm tra sẽ chịu trách nhiệm thẩm tra đến cùng kể cả những chính sách mới đồng thời đề cao sự phản biện, khách quan, độc lập của các cơ quan của Quốc hội. Trường hợp không có sự thống nhất ý kiến giữa cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo khi tiếp thu, chỉnh lý thì cơ quan thẩm tra báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Khi đó Ủy ban Thường vụ Quốc hội vẫn là cơ quan trực tiếp chỉ đạo việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật.
Cùng quan điểm, đại biểu Dương Xuân Hòa (tỉnh Lạng Sơn), cho rằng việc quy định theo phương án này sẽ bảo đảm tính liên tục, liền mạch, trách nhiệm của cơ quan trình dự án Luật, bảo đảm đúng nguyên tắc một việc do một người chịu trách nhiệm chính từ đó xác định trách nhiệm chính trong quá trình xây dựng chính sách pháp luật.
Ở góc nhìn khác, đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm (TP Hồ Chí Minh), đặt ra câu hỏi thời gian qua tiếp thu chỉnh lý dự thảo Luật đã thực chất chưa,? Có tiếp thu đầy đủ ý chí nhân dân đối tượng được điều chỉnh ý chí chính kiến của đại biểu Quốc hội hay chưa? Để từ đó đổi mới cách thức làm việc, phải đánh giá tác động nhìn nhận lại vấn đề này hết sức khách quan cầu thị kết tinh ý chí nhân dân đối tượng điều chỉnh và vai trò trách nhiệm quyền quyết định của đại biểu Quốc hội.
Đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm đề nghị cần tập trung cho việc lấy ý kiến của đại biểu Quốc hội thực chất hơn, tạo điều kiện để Ủy ban Thường vụ Quốc hội thấy được ý kiến đại biểu và Ủy ban Thường vụ Quốc hội vẫn là chỉ đạo chủ trì tiếp thu, chỉnh lý, trọng tâm vẫn là cơ quan Quốc hội trong quyết định, cùng với đó, cơ quan soạn thảo phải có trách nhiệm tới cùng, thể hiện sự cầu thị trnog xây dựng pháp luật.
Kết luận nội dung thảo luận, tổng hợp các ý kiến đại biểu Quốc hội phát biểu tại hội trường, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu cho biết Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo các cơ quan hữu quan tổng hợp đầy đủ để có tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật./.
