Dự thảo Nghị định quản lý tổ chức lễ hội: Cởi mở hay trói buộc?

Lễ hội lần nào diễn ra cũng “nóng” chuyện bạo lực, thương mại hóa… Vì thế, cuối tháng 10/2017 tại Hải Phòng, Cục Văn hóa cơ sở đã mở hội thảo lấy ý kiến cho dự thảo Nghị định quản lý và tổ chức lễ hội lần 1. Đến lần tổ chức tiếp theo tại Hà Nội, vấn đề này vẫn chưa hết “nóng”, bởi dự thảo Nghị định có nhiều điểm chưa nhận được sự đồng thuận của chuyên gia và nhà quản lý cơ sở trong cách thể hiện.

Dự thảo Nghị định gồm 4 chương 19 điều áp dụng cho các tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài tham gia hoạt động lễ hội trên lãnh thổ Việt Nam. Trong đó, Chương II về Tổ chức lễ hội là nội dung có nhiều điểm mới. Cụ thể là có sự phân cấp quản lý đến UBND các địa phương, chứ không kiểu trăm mối đổ đầu Bộ VHTT&DL hoặc các tỉnh, TP. Thực tế ở Hà Nội, việc phân cấp này đã được thể hiện qua nhiều mùa lễ hội. Nội dung mới nữa là đăng ký và tiếp nhận thông báo tổ chức lễ hội, trong đó các lễ hội văn hóa, lễ hội ngành nghề quy mô cấp quốc gia hoặc cấp khu vực, lễ hội có nguồn gốc từ nước ngoài được tổ chức định kỳ hàng năm phải thông báo cho Bộ VHTT&DL trước khi tổ chức. Các lễ hội truyền thống có quy mô tổ chức trong nhiều huyện thuộc một tỉnh, TP, lễ hội văn hóa, lễ hội ngành nghề quy mô cấp tỉnh diễn ra định kỳ cần phải thông báo với UBND cấp tỉnh…

Lễ hội Gióng, huyện Sóc Sơn năm 2017. Ảnh: Thanh Loan

Theo TS Lê Thị Minh Lý - Giám đốc Trung tâm nghiên cứu phát huy giá trị di sản văn hóa Việt Nam, trên thực tế vẫn phát sinh nhiều loại hình lễ hội mới mà các văn bản quản lý Nhà nước không bao quát hết. Với một lĩnh vực rộng như lễ hội, cần có định nghĩa lễ hội, song dự thảo Nghị định hoàn toàn bỏ qua phần định nghĩa. Nhiều đại biểu cũng cho rằng, cần xác định rõ đối tượng điều chỉnh của Nghị định là lễ hội mới, lễ hội du nhập hay lễ hội truyền thống, làng xã… để có những quy định phù hợp. Việc không phân định rõ sẽ xảy ra tình trạng lễ hội làng xã cũng phải cấp phép, như vậy vô hình trung nếu Nghị định ra đời với nội dung trên sẽ tạo nên sự rườm rà về thủ tục cho những hoạt động được coi là di sản văn hóa quần chúng.

Áp đặt

Điều 5 của dự thảo Nghị định quy định về Thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội nêu đặt tiền công đức, tiền lễ, tiền giọt dầu đúng nơi quy định; không ném, thả tiền xuống giếng, ao, hồ; cài tiền lên tay tượng và các hành vi phản cảm khác. Đặc biệt, người tham gia lễ hội phải ứng xử có văn hóa; trang phục lịch sự, phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam; không nói tục, chửi thề xúc phạm tâm linh, gây ảnh hưởng xấu tới không khí trang nghiêm của lễ hội… Theo TS Trần Hữu Sơn - Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, áp đặt mệnh lệnh hành chính với những thói quen sinh hoạt của người dân, đặc biệt là trong sinh hoạt tín ngưỡng là rất khó.

Còn TS Lê Hồng Lý - Viện trưởng Viện Nghiên cứu văn hóa còn cho rằng Điều 4, dự thảo Nghị định phải hết sức cẩn thận khi đề cập đến việc loại bỏ, thay thế những tập tục kích động bạo lực, mô tả cảnh đâm chém, đánh đập tàn bạo, rùng rợn, kinh dị trái với truyền thống yêu hòa bình, nhân ái của dân tộc Việt. Bởi lẽ, văn bản Nhà nước không thể hiện cẩn thận sẽ dễ bị hiểu nhầm là cấm đoán, áp đặt, gây phản ứng trong cộng đồng.

Việc ban hành Nghị định quản lý và tổ chức lễ hội là cần thiết. Song, quan điểm của các nhà nghiên cứu văn hóa là một văn bản của Nhà nước phải góp phần loại bỏ cái xấu, phát huy những mặt tốt của di sản văn hóa Việt trong lễ hội, chứ không phải áp đặt lệnh Nhà nước để trói buộc công tác tổ chức và quản lý. Sau các cuộc hội thảo lấy ý kiến các nhà khoa học, bộ, ngành liên quan cũng như ý kiến đóng góp rộng rãi trên website, trong tháng 12/2017, Bộ VHTT&DL sẽ hoàn thiện dự thảo Nghị định quy định về quản lý, tổ chức lễ hội trình Chính phủ ban hành trong quý I/2018.