Khẳng định và định vị vai trò của ngành thông tin trong giai đoạn mới

Từ “thông tin” đến “tri thức”

Hội nghị Bộ trưởng Thông tin ASEAN lần thứ 16 (AMRI-16) đã được Việt Nam đăng cai tổ chức tại Đà Nẵng, từ ngày 22 đến 23/9. Chủ đề xuyên suốt của AMRI-16 là “Truyền thông: Từ Thông tin đến Tri thức vì một ASEAN Tự cường và Thích ứng”.

Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm cho biết, hội nghị đã đạt được nhiều kết quả thông qua các phiên đối thoại, diễn đàn.

“Các Bộ trưởng đã khẳng định và định vị vai trò của ngành thông tin trong giai đoạn mới là từ “thông tin” tới “tri thức”. Thông tin sẽ trở thành một phương tiện tích cực cho việc học tập trọn đời và nâng cao nhận thức, trình độ kỹ thuật số cho công dân ASEAN. Đây là xu thế tất yếu của chuyển đổi số, ảnh hưởng của mạng xã hội và các phương tiện truyền thông mới, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo” – Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm cho hay.

Bên cạnh đó, các Bộ trưởng khuyến khích đối thoại và gắn kết nhiều hơn nữa giữa truyền thông, cộng đồng và người dân nhằm thúc đẩy tính toàn diện hơn về thông tin. Đồng thời kêu gọi sự hợp tác của khu vực để xây dựng môi trường không gian mạng lành mạnh thông qua nâng cao năng lực số, thúc đẩy tối đa hóa các nguồn thông tin đáng tin cậy để xây dựng lòng tin, định hướng dư luận, tăng cường kỹ năng số cho công dân ASEAN, đặc biệt là thế hệ trẻ và người cao tuổi.

Tại hội nghị, các Bộ trưởng phụ trách thông tin ASEAN đã thông qua nhiều văn kiện mới và ghi nhận kết quả và tiến trình đạt được của các khuôn khổ hợp tác trong lĩnh vực thông tin.

Cụ thể, hội nghị thông qua Tuyên bố Tầm nhìn AMRI “ASEAN 2035: Hướng tới một Ngành Thông tin và Truyền thông có tính Chuyển đổi, Thích ứng, và Tự cường” nhằm thúc đẩy đạt được Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 và hỗ trợ triển khai Kế hoạch tương ứng trên 3 Trụ cột ASEAN.

Theo đó, các Bộ trưởng nhấn mạnh giải quyết thách thức và tận dụng cơ hội nảy sinh từ sự hội tụ và chuyển đổi kỹ thuật số nhanh chóng sau năm 2025; vai trò chuyển đổi của truyền thông trong việc trao quyền cho cá nhân, cộng đồng, xã hội và chuyển đổi từ việc tiêu thụ thông tin thụ động hướng tới việc tiếp thu kiến thức một cách chủ động; khuyến khích các quốc gia thành viên ASEAN xem xét việc xây dựng Kế hoạch tổng thể về Chuyển đổi kỹ thuật số cho báo chí và truyền thông.

Hội nghị cũng thông qua Tuyên bố Đà Nẵng về "Truyền thông: Từ Thông tin đến Tri thức vì một ASEAN Tự cường và Thích ứng; Kế hoạch Hành động của Nhóm Đặc trách ASEAN về Tin Giả (PoA of TFFN); Hướng dẫn Quản lý Thông tin của Chính phủ trong việc Chống lại Thông tin Giả mạo và Thông tin Sai sự thật trong truyền thông...

Đặc biệt, hội nghị ghi nhận và đánh giá cao các hoạt động/dự án của Ủy ban Văn hóa và Thông tin ASEAN (COCI) tập trung nâng cao năng lực cho ngành thông tin và truyền thông. Trong đó, hoan ngênh việc tổ chức Diễn đàn ASEAN về ứng phó và xử lý tin sai sự thật trên môi trường mạng và Hội thảo ASEAN về Chuyển đổi số báo chí – Kiến tạo tri thức số cùng các diễn đàn khác.

Bảo vệ cho công dân không chỉ đơn thuần đi chống tin giả!

Cộng đồng ASEAN có hơn 680 triệu công dân, nếu chúng ta đứng riêng lẻ từng quốc gia với các tiềm lực, mức độ tiếp cận thông tin số, truyền thông số khác nhau thì rất khó có tiếng nói đủ sức mạnh. Vì thế tại AMRI-16, chủ nhà Việt Nam đã mang đến những sáng kiến và thông điệp rất cụ thể.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm, đề xuất đầu tiên của Việt Nam liên quan đến vấn đề giáo dục nhận thức, đặc biệt là nhận thức số cho công dân. Thứ hai là bắt buộc phải có những phương pháp để buộc các nền tảng truyền thông xuyên biên giới tuân thủ đầy đủ pháp luật của các quốc gia, quy tắc ứng xử quốc gia, khu vực liên quan những vấn đề nhạy cảm như văn hóa, bản sắc… Trách nhiệm của những nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới cũng như vấn đề đạo đức của công nghệ được áp dụng trong truyền thông đã được Việt Nam đưa ra để đề nghị các bộ trưởng, và đã được chấp thuận để đưa vào tuyên bố chung hội nghị.

Đề xuất tiếp theo Việt Nam mang đến hội nghị, cũng là vấn đề chúng ta đang tiến hành trong nước, đó là để bảo vệ cho công dân không chỉ đơn thuần đi chống tin giả, mà phải làm cho thông tin chính thống (truyền thông nhà nước) có thể xuất hiện trên nền tảng số để người dân có thể tiếp cận dễ dàng.

“Ở đây, Việt Nam đã chọn sáng kiến đề xuất và được đông đảo thành viên quan tâm tán thành là việc yêu cầu tất cả các nhà sản xuất tivi thông minh tại Việt Nam hoặc nhập khẩu tivi thông minh tại Việt Nam từ năm 2024 trở đi sẽ phải cài đặt sẵn những ứng dụng về báo chí truyền hình chính thống trên nền tảng. Trên điều khiển tivi sẽ phải tích hợp nút bấm tắt, trước mắt dành cho nền tảng truyền hình số quốc gia (VTV Go). Điều này giúp người tiêu dùng, thế hệ con em dễ dàng tiếp cận thông tin báo chí truyền thống” – Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm thông tin.

Cũng theo ông Lâm: “Thói quen đi tìm kiếm thông tin của người tiêu dùng, đặc biệt là người trẻ hoàn toàn thay đổi. Con em không xem báo chí truyền hình như cách chúng ta đang xem nữa nên không có thay đổi, không giải quyết được vấn đề tiếp cận dễ dàng và nhanh chóng thì sẽ mất đi sự quan tâm đến báo chí truyền thống từ đối tượng độc giả trẻ”.

Về vấn đề này, các nước rất quan tâm và đã có những bước đi dài, ví dụ như Malaysia đã làm việc này trên tivi và điện thoại thông minh. “Vì thế, tiếp sau tivi thì sẽ là điện thoại thông minh. Hiện nay, Bộ Thông tin và Truyền thông đã có kế hoạch đưa nền tảng truyền hình số quốc gia lên mọi tivi thông minh. Kế hoạch sẽ được trình lên Thủ tướng Chính phủ để ban hành quyết định” – ông Lâm nói.

Việt Nam cũng đưa đến hội nghị vấn đề chuyển đổi số trên hệ thống phương tiện thông tin cơ sở để bàn luận.

Kéo dài kế hoạch hợp tác ASEAN+3  

Tại hội nghị lần này, ngoài các nước ASEAN còn có 3 nước cử đoàn tham gia đối thoại là Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc (các nước+3).  

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm cho biết, Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc nhất trí kéo dài thời gian Kế hoạch Hợp tác ASEAN+3 về hợp tác trong lĩnh vực thông tin, báo chí và truyền thông đến năm 2025 và sẽ tiếp tục kế hoạch mới trong giai đoạn 10 năm tiếp theo.

Ưu tiên hợp tác mà các nước này mong được cùng ASEAN triển khai gồm: nâng cao năng lực, kỹ năng tác nghiệp cho các nhân sự, phóng viên, biên tập viên ngành truyền thông; chia sẻ chuyên môn và kiến thức kỹ thuật về sử dụng công nghệ số trong sản xuất truyền thông để nâng cao kỹ năng và kiến thức chuyên môn và nắm bắt tốt hơn các cơ hội phát sinh từ chuyển đổi số để có những định hướng kịp thời.

Đồng thời, mong muốn hợp tác trao đổi các đoàn phóng viên, chuyên gia truyền thông, cán bộ kỹ thuật cũng như cơ quan quản lý về thông tin báo chí truyền thông để tăng cường giao lưu, trao đổi và nânng cao năng lực cho các nhóm này;  trao đổi các chương trình, nội dung số, sản phẩm truyền thông để đăng phát và quảng bá trên những kênh thông tin của các nước ASEAN+3.

Các nước+3 cũng cho biết sẽ ưu tiên trong việc chia sẻ kinh nghiệm, cách làm hay về ứng phó với thông tin sai lệch và việc ứng dụng công nghệ số tiên tiến như AI, Big Date trong tác nghiệp và hoạt động thông tin báo chí truyền thông.