Chỉ rõ nhiều bất cập
Sau 1 tháng thực hiện kiểm tra theo Quyết định 4347/QĐ-UBND, ngày 29/10/2018, đoàn kiểm tra liên ngành có Văn bản số 395/BC.ĐKTLN báo cáo đánh giá toàn diện tác động của các công trình thủy điện đối với việc điều tiết, ngăn lũ trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
| Thủy điện Bản Vẽ xả lũ. |
Đối với các nhà máy thủy điện vận hành đơn hồ theo quy trình của Bộ Công Thương, UBND tỉnh: Các hồ này không có dung tích phòng lũ; các hồ chứa vận hành đúng quy trình, quy định, tuy nhiên vùng hạ du của một số nhà máy cũng bị ảnh hưởng một phần do lũ về quá lớn, dòng sông bị thu hẹp gây xói lở bờ sông vùng hạ du của các nhà máy và gây ngập lụt, sạt lở nhà dân, đường giao thông... Tổng cộng thiệt hại do 2 cơn bão số 3, số 4 và đợt lũ từ ngày 28 đến 31/8 lên đến trên 1.857 tỷ đồng.
Những tồn tại trong quá trình vận hành điều tiết lũ của các thủy điện được chỉ rõ, đó là: Công tác dự báo lưu lượng về hồ thủy điện Bản Vẽ vẫn còn sai số, do 80% diện tích lưu vực hồ chứa thủy điện Bản Vẽ ở Lào, không kiểm soát, theo dõi được; Đài Khí tượng thủy văn khu vực Bắc Trung Bộ không có số liệu để dự báo lũ về.
Một số đập công suất xả lũ tối đa nhỏ hơn lưu lượng lũ đổ về (Khe Bố, Bản Ang, Chi Khê, Nậm Mô) làm nước thượng nguồn các hồ thủy điện dâng nhanh quá cao trình đã đền bù giải phóng mặt bằng gây nhiều thiệt hại cho người dân sinh sống trong khu vực này. Ngoài ra, chính các đập thủy điện làm co hẹp dòng chảy, tạo cao trình chênh lệch lớn giữa thượng lưu và hạ lưu của đập dẫn đến khi xả lũ tạo thành lưu tốc nước quá lớn làm sạt lở nhiều hơn cho vùng hạ du, làm tăng thiệt hại cho nhân dân (nhất là khu vực gần thân đập) trong đợt mưa lũ. Lưu lượng xả lũ của các thủy điện thay đổi nhanh, chênh lệch lớn làm gia tăng thiệt hại, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt của người dân.
Công tác quan trắc, dự báo nước thượng nguồn của các dự báo thủy điện còn hạn chế dẫn đến việc xả lũ không chủ động, lưu lượng xả liên tục thay đổi lớn trong thời gian ngắn làm cho lũ vùng hạ du liên tục có thay đổi lớn gây khó khăn cho công tác phòng, chống lũ, làm gia tăng thiệt hại do lũ gây ra.
| Lũ dữ ngày 31/8 đánh sập cây cầu bê tông dẫn vào bản Vẽ. |
Khẩn trương khắc phục hậu quả
Từ việc chỉ ra những tồn tại, bất cập trong quá trình vận hành điều tiết lũ của các thủy điện, đoàn kiểm tra liên ngành đã nêu ra nhiều giải pháp phải cần sớm thực hiện, đó là: Khẩn trương khắc phục hậu quả đợt mưa lũ; hỗ trợ các gia đình bị thiệt hại; bố trí chỗ ở tạm cho các hộ dân bị mất nhà ở hoặc phải di dời; tổ chức cứu trợ khẩn cấp lương thực, nhu yếu phẩm, thuốc men, đồ dùng sinh hoạt cho các gia đình có nhà bị trôi, bị sập, phải di dời khẩn cấp… không được để cho người dân bị đói hoặc không có nơi ở.
Triển khai đánh giá, thống kê thiệt hại để chủ động hỗ trợ, khắc phục hậu quả. Chỉ đạo vận hành, giám sát chặt chẽ việc xả lũ các hồ chứa thủy điện đảm bảo lợi ích phát điện, an toàn hồ đập và tính mạng, tài sản, cơ sở hạ tầng của nhân dân và Nhà nước. Rà soát, đánh giá các khu dân cư bị ngập lụt phía hạ du lòng hồ thủy điện để lập quy hoạch xây dựng hạ tầng, sắp xếp bố trí dân cư ra khỏi khu vực nguy hiểm; sửa chữa các công trình hạ tầng bị hư hỏng để sớm ổn định đời sống nhân dân.
Các nhà máy thủy điện Nậm Mô, Bản Ang, Nậm Nơn, Khe Bố, Chi Khê thực hiện nạo vét lòng hồ theo định kỳ 2 năm một lần. Nếu không nạo vét thì phải hạ thấp mực nước dâng bình thường để đảm bảo an toàn cho công trình, lòng hồ và hạ du khi vận hành xả lũ.
Đoàn kiểm tra liên ngành yêu cầu các công ty thủy điện phối hợp với cơ quan chức năng ở địa phương kiểm tra thiệt hại vùng hạ du, khu vực lòng hồ và có phương án hỗ trợ, đền bù kịp thời cho các địa phương. Cụ thể, đền bù di dời cho những hộ dân chưa được đền bù nằm trong phạm vi mốc hành lang bảo vệ nguồn nước và đền bù thiệt hại cho những hộ bị ngập trên mốc hành lang bảo vệ nguồn nước.
Hỗ trợ thiệt hại vùng hạ du nhà máy thủy điện bị ngập lũ. Thực hiện nghiêm túc phương án phòng, chống lũ cho hạ du đã được UBND tỉnh Nghệ An phê duyệt; các hồ chứa đã đi vào vận hành thì phải chủ trì và chịu trách nhiệm phối hợp với chính quyền địa phương xây dựng phương án phòng, chống lũ lụt cho vùng hạ du theo các kịch bản và có bản đồ ngập lụt theo từng kịch bản; cắm mốc theo các kịch bản và có phương án di dời những nhà bị ảnh hưởng...
Tại Văn bản số 395, đoàn kiểm tra liên ngành còn có nhiều kiến nghị, đề xuất lên Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương và UBND tỉnh. Trong đó, đáng lưu ý là đề nghị UBND tỉnh đưa ra khỏi quy hoạch, rút giấy phép đầu tư các dự án thủy điện không khả thi, hiệu quả thấp, chậm tiến độ hoặc chưa triển khai, ảnh hưởng đến môi trường sinh thái, đời sống nhân dân (Mỹ Lý, Nậm Mô 1, Xốp Cốc…); không quy hoạch thêm các thủy điện đang khảo sát (Cẩm Sơn, bản Pủng, bản Bà…); đề nghị thuê một viện khoa học tư vấn đánh giá tổng thể và toàn diện những tác động của thủy điện trên địa bàn tỉnh một cách khoa học và khách quan.
