Thống kê mới đây của Cục Thuỷ lợi cho biết, từ năm 2018 đến đầu năm 2023, các đơn vị quản lý, khai thác đã phát hiện 56.978 vụ vi phạm phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi, trong đó, riêng năm 2022 phát sinh 5.388 vụ.
Năm 2022, các vi phạm tập trung chủ yếu ở khu vực: Đồng bằng sông Hồng 2.182 vụ, chiếm 40,5% trên tổng số vụ vi phạm cả nước, miền núi phía Bắc 892 vụ, chiếm 16,6%, Đồng bằng sông Cửu Long 865 vụ, chiếm 16%. Các khu vực còn lại tình hình vi phạm ở mức từ 1,7% đến 11,2%.
Hình thức của các vi phạm rất đa dạng như xây dựng nhà ở kiên cố, nhà tạm, nhà xưởng, kho tàng, lều lán, chuồng trại chăn thả gia súc, xây tường bao, xây dựng bến, bãi bốc dỡ hàng hóa; tập kết nguyên liệu, nhiên liệu, vật liệu, vật tư phương tiện; đào ao nuôi trồng thủy sản; khai thác vật liệu xây dựng; trồng cây lâu năm, quản lý an toàn hồ chứa thủy lợi…
Bên cạnh đó là tình trạng vứt, xả rác thải, chất thải sinh hoạt, xả chất thải độc hại, nước thải của bệnh viện, nhà máy, nước thải các làng nghề chế biến nông lâm sản, nước thải sinh hoạt khu dân cư… chưa qua xử lý hoặc xử lý không đạt quy chuẩn đổ vào nguồn nước trong hệ thống thủy lợi; ngâm tre, nứa, luồng, gỗ; giăng lưới, thả đăng đó, vó bè đánh thủy sản; trồng rau, thả bèo, vây ràng, lưới nuôi vịt, ngan, ngỗng dưới lòng sông, kênh dẫn; neo đậu tàu thuyền ở khu vực cửa cống lấy nước, tiêu nước...
Trong giai đoạn 2018 - 2022, các doanh nghiệp thuỷ lợi đã phối hợp cơ quan chức năng các tỉnh, TP xử lý được 39.734 vụ (chiếm 69,74%); hiện cả nuóc còn tồn đọng 17.244 vụ (chiếm 30,26%). Riêng năm 2022 đã xử lý được 2.714 vụ (chiếm 50,37%), còn tồn đọng 2.674 vụ (chiếm 49,63%).
Phó Cục trưởng Cục Thuỷ lợi Nguyễn Hồng Khanh đánh giá, các vi phạm được xử lý chủ yếu bằng hình thức lập biên bản, nhắc nhở và phạt cảnh cáo; thiếu biện pháp xử lý mạnh (xử phạt, cưỡng chế, thu hồi) mang tính răn đe các đối tượng vi phạm. Kết quả xử phạt vi phạm hành chính rất thấp. Một số địa phương có số vụ vi phạm nhiều nhưng không xử phạt hành chính, điển hình như Ninh Bình, Thái Bình, Bình Định, Ninh Thuận...
