Trình bày Tờ trình tại Phiên họp, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, sau 17 năm thực hiện Luật Thi đua, khen thưởng, bên cạnh những kết quả đạt được, Luật còn bộc lộ một số tồn tại, hạn chế trong triển khai phong trào thi đua và công tác khen thưởng; về thủ tục, hồ sơ khen thưởng; về thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác thi đua, khen thưởng cần được nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện hệ thống pháp luật về thi đua, khen thưởng đáp ứng yêu cầu tình hình mới. Do đó, việc sửa đổi Luật Thi đua, khen thưởng là cần thiết.
Dự Luật có nhiều nội dung sửa đổi, bổ sung liên quan đến hình thức khen thưởng, đối tượng khen thưởng, tiêu chuẩn khen thưởng cũng như thẩm quyền và phân cấp, phân quyền. Đề cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu trong việc phát hiện những điển hình tiên tiến để khen thưởng và đề nghị cấp có thẩm quyền khen thưởng; khen thưởng công nhân, nông dân, người trực tiếp lao động, sản xuất, công tác, chiến đấu; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số để đơn giản hóa thủ tục hành chính đảm bảo kịp thời, minh bạch, công khai, khả thi và hiệu quả trong việc thực hiện các quy định của Luật.
Thẩm tra Tờ trình, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, Thường trực Ủy ban nhất trí sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật. Đồng thời đề nghị, nghiên cứu bổ sung các quy định mang tính nguyên tắc về quản lý tổ chức xét tặng danh hiệu, giải thưởng cho doanh nhân và doanh nghiệp, tạo hành lang pháp lý đầy đủ, toàn diện để thực hiện tốt công tác thi đua, khen thưởng cũng như quản lý nhà nước đối với việc tổ chức các giải thưởng tôn vinh doanh nghiệp, doanh nhân.
Về vấn đề khen thưởng cho đại biểu Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường và một số thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, các đại biểu Quốc hội, các Ủy ban của Quốc hội, các cơ quan của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đang xếp ngoài quy định của Luật Thi đua, khen thưởng. Đây là một trong vướng mắc nhiều năm của thực tiễn. Do đó, đề nghị nghiên cứu bổ sung các quy định điều chỉnh nội dung này; đồng thời làm rõ vai trò của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong việc tổ chức phong trào thi đua, quyết định các vấn đề về khen thưởng; quy định nào đặc thù…
Phát biểu tại phiên thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ một lần nữa nhấn mạnh Dự án Luật thi đua khen thưởng (sửa đổi) là “sản phẩm đầu tay” về công tác lập pháp của nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV nên cần làm gương, làm mẫu, đảm bảo chất lượng. Hơn nữa, thi đua khen thưởng đụng chạm đến con người, đến toàn xã hội nên đừng bỏ lỡ cơ hội sửa luật lần này để khắc phục căn bản những tồn tại, hạn chế.
Ủng hộ quan điểm thi đua khen thưởng hướng về cơ sở, người lao động trực tiếp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, cần quán triệt khen kịp thời, thành tích đến đâu khen đến đó; khắc phục bệnh thành tích, “chạy” danh hiệu thi đua và công khai minh bạch để không “chạy” được; loại bỏ xin – cho, vì “xin – cho thành tích thì còn gì là động lực.
Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý phải có cái nhìn đột phá khi sửa luật; bao quát, không để khoảng trống, bình đẳng trong hệ thống chính trị. Khen thưởng ở khu vực tư thế nào cũng cần nghiên cứu chặt chẽ để khuyến khích vì nhiều cá nhân, đơn vị đóng góp rất trách nhiệm với xã hội, họ cũng muốn được danh hiệu gì đó mà Nhà nước thừa nhận.
“Khen thưởng người tốt việc tốt, công dân ưu tú là rất vinh dự, nhưng Luật có khung để tổ chức chưa? Công nhận người tốt, việc tốt là đúng người, đúng việc, nhanh, chả cần tích luỹ thành tích. Rồi doanh nghiệp, doanh nhân chưa thấy có, trong khi họ đi đầu trong sự nghiệp hiện đại hóa, đóng góp ngân sách, giải quyết việc làm... Rà soát xem đủ rõ chưa, có chưa hay để khen thưởng tự phát?” – Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu vấn đề.
Đồng thời Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị cần thận trọng với những vấn đề mới, như danh hiệu thi đua “Xã tiêu biểu”, “Phường, thị trấn tiêu biểu” chưa thuyết phục lắm. Bên cạnh đó cần có điều kiện để loại bớt những đối tượng không thực sự phù hợp, tránh hình thức, như một xã tiêu biểu mà tệ nạn nghiện hút phức tạp, địa phương hầu hết là gia đình văn hoá nhưng thực tế phát triển không thể hiện được điều đó.
Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành về sự cần thiết phải sửa đổi Luật, nhưng đề nghị Chính phủ tiếp tục đánh giá từng vấn đề còn vướng mắc; làm rõ nội dung nào chưa phù hợp, cái nào do luật, do văn bản dưới luật hay do thực hiện để định hướng sửa đổi trúng và đúng.
