Cảnh báo "siêu" sốt rét lan rộng ở Đông Nam Á

Nguy cơ không thể chữa khỏi

Sau khi kiểm tra mẫu máu của bệnh nhân mắc sốt rét ở Campuchia, Thái Lan, Myanmar và Lào, các nhà khoa học đã phát hiện số ca tử vong do bệnh này tăng cao và phần lớn nguyên nhân đều do một biến thể ký sinh trùng sốt rét mới.

Ký sinh trùng này ban đầu xuất hiện ở Campuchia, nhưng sau đó đã lan sang một số khu vực của Thái Lan, Lào. Nhóm nghiên cứu thuộc Cơ quan nghiên cứu Y học Nhiệt đới Oxford tại Bangkok (Thái Lan) cho biết, bệnh sốt rét có nguy cơ trở thành bệnh không thể chữa khỏi.

Dạng biến thể này có khả năng kháng lại các loại thuốc điều trị sốt rét tiên tiến nhất và đang có nguy cơ biến sốt rét trở thành bệnh không thể chữa khỏi nếu không tìm ra biện pháp kiểm soát kịp thời.

GS Arjen Dondorp, người đứng đầu nhóm nghiên cứu cảnh báo, đây là một mối đe dọa nghiêm trọng. Loại virus này đang lây lan với tốc độ chóng mặt trong toàn bộ khu vực và lo ngại có thể tiếp tục lây lan. 

Theo các nhà khoa học, dạng biến thể nguy hiểm của ký sinh trùng sốt rét này không thể điều trị bằng thuốc chống sốt rét thông thường. Trong bài biết trên tạp chí y học The Lancet Infectious Diseases, các nhà nghiên cứu đã mô tả chi tiết về một dạng biến thể nguy hiểm của ký sinh trùng sốt rét có khả năng đề kháng với thuốc artemisinin. Cách điều trị sốt rét đầu tiên là artemisinin kết hợp với piperaquine. Nhưng khi artemisinin trở nên kém hiệu quả, ký sinh trùng sẽ tiến hóa để chống lại piperaquine.

GS Dondorp cho biết, ở một số khu vực của Campuchia, tỷ lệ điều trị thất bại hiện nay ghi nhận là gần 60%. Hiện các cơ quan chức năng đang một nỗ lực nhằm loại trừ bệnh sốt rét ở tiểu vùng sông Mekong trước khi virus này lây lan ở diện rộng. Trong khi đó, Michael Chew, Tổ chức thiện nguyện nghiên cứu y học Wellcome Trust cảnh báo, sự lan rộng của chủng siêu vi khuẩn sốt rét kháng thuốc là tình trạng đáng báo động và ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình sức khoẻ cộng đồng trên toàn cầu. "Nếu không có một hành động kịp thời, con số này có thể tăng lên hàng triệu người mỗi năm vào năm 2050" - ông Chew nói. 

Lịch sử lặp lại?

Hiện nay, theo thống kê, có khoảng 214 triệu ca nhiễm sốt rét trên toàn cầu vào năm ngoái, giết chết khoảng 438 người, phần lớn là trẻ em. Châu Phi đứng đầu về số tử vong, chiếm 90%. Đứng thứ 2 là khu vực Đông Nam Á với 7%.

Khoảng cuối thập niên 1950 cho đến những năm 1970, nhiều chủng ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc Chloroquine đã lây lan từ châu Á đến châu Phi, làm bùng phát một đại dịch sốt rét và gây ra hàng triệu ca tử vong.

Trước đó, sốt rét thường được điều trị bằng thuốc Chloroquine. Khi Chloroquinemất tác dụng, các bác sĩ đã phải chuyển sang điều trị sốt rét bằng hai loại thuốc kết hợp là Sulphadoxine và Pyrimethamine. Nhưng ký sinh trùng sốt rét ở Campuchia sớm tìm lại khả năng đề kháng 2 loại thuốc này và lây lan sang tận Châu Phi.

Gần đây, nghiên cứu trên tạp chí Lancet đang dự đoán một kịch bản tương tự. “Chúng ta nhìn thấy sự nổi lên của một dòng ký sinh trùng kháng thuốc rất mạnh, thậm chí có thể vượt qua đồng loại cũ và lây lan trên một diện tích rộng”, GS Arjen Dondorp cho biết.