Nicholas Chapman là nhà nghiên cứu về địa chính trị, đối ngoại và lịch sử Việt Nam, cũng như các vấn đề an ninh khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương. Ông hiện là Giáo sư Bổ nhiệm Đặc biệt tại Đại học Tohoku (Nhật Bản).
Dưới đây là chia sẻ của GS Chapman dành cho báo Kinh tế & Đô thị liên quan tới cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ sắp tới.
“Cơm áo gạo tiền”
Xét đến tình hình phân cực của nước Mỹ và cách những kỳ vọng này thay đổi đáng kể giữa các khu vực, các vấn đề như nhà ở giá rẻ, lạm phát, đầu tư vào cơ sở hạ tầng xuống cấp, cải cách giáo dục, giải quyết chi phí chăm sóc trẻ em và chăm sóc sức khỏe cao, và giải quyết bất bình đẳng thu nhập là những mối quan tâm chung của nhiều người dân Mỹ. Những vấn đề "cơm áo gạo tiền" này phổ biến và dễ thấy hơn trong cuộc sống hàng ngày của họ.
Về kinh tế, ông Donald Trump thường tuyên bố rằng nền kinh tế hoạt động tốt hơn trong thời kỳ ông nắm quyền. Tuy nhiên, các con số lại mang nhiều sắc thái hơn. Không tính thời điểm đại dịch Covid-19 bùng phát, tăng trưởng GDP trung bình đạt 2,3% dưới thời ông Trump, trong khi dưới thời Biden, mức tăng trưởng này gần như tương đương ở mức 2,2%. Nhiều thành tựu của ông Biden, chẳng hạn như tăng trưởng việc làm cao và tỷ lệ việc làm được cải thiện, cũng liên quan đến việc chấm dứt đại dịch thay vì các chính sách cụ thể.
Thách thức chính đối với đảng Dân chủ là lạm phát, mặc dù bị thúc đẩy bởi nhiều yếu tố như chiến sự ở Ukraine, đại dịch và gián đoạn chuỗi cung ứng, nhưng đây là điều mà công chúng cảm nhận sâu sắc trong cuộc sống hàng ngày. Đáp lại, bà Harris đã cam kết sẽ giảm chi phí thực phẩm và nhà ở, cung cấp khoản hỗ trợ thanh toán trước lên tới 25.000 USD cho những người mua nhà lần đầu. Mặc dù bà Harris có thể có những đề xuất chính sách cụ thể hơn, nhưng lạm phát vẫn là một điểm yếu tiềm tàng đối với đảng Dân chủ.
Cuối cùng, nhập cư là một lĩnh vực ông Trump nắm giữ lợi thế đáng kể. Quan điểm cứng rắn của ông về vấn đề này không chỉ gây được tiếng vang với nhóm cử tri truyền thống mà còn với số lượng cử tri gốc Tây Ban Nha ngày càng tăng, nhiều người trong số họ từng là người nhập cư.
Ngược lại, bà Harris vốn được giao nhiệm vụ quản lý cuộc khủng hoảng biên giới với tư cách là Phó Tổng thống, đã phải vật lộn để đạt được tiến triển. Một số lượng kỷ lục người đã vượt biên từ Mexico vào cuối năm 2023.
Quyền phá thai – yếu tố chi phối cuộc đua lớn
Kể từ khi thay thế ông Joe Biden làm ứng cử viên của đảng Dân chủ, bà Harris đã trở thành một người truyền đạt hiệu quả và nhiệt tình hơn về các vấn đề cốt lõi trong chiến dịch của mình. Bà đã đưa quyền phá thai lên hàng đầu, ủng hộ việc bảo vệ quyền phá thai trên toàn quốc. Vấn đề này có tiếng vang sâu sắc với phần lớn phụ nữ, những người, bất kể khuynh hướng chính trị nào, đều ủng hộ mạnh mẽ việc tăng cường quyền sinh sản. Hơn nữa, dư luận chung của toàn dân, bất kể giới tính, cũng thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ. Các cuộc thăm dò dư luận cho thấy 63% số người được hỏi tin rằng phá thai nên được hợp pháp hóa trong mọi trường hợp hoặc hầu hết các trường hợp.
Mặc dù ông Donald Trump chịu trách nhiệm bổ nhiệm ba thẩm phán Tòa án Tối cao đã bỏ phiếu lật ngược phán quyết Roe vs Wade, nhưng thông điệp của ông về vấn đề này lại không nhất quán. Một mặt, ông ca ngợi quyết định này là sự hoàn thành lời hứa trong chiến dịch tranh cử, nhưng mặt khác, lại lên tiếng ủng hộ nhiều ngoại lệ hơn đối với lệnh cấm phá thai. Do đó, quyền phá thai là một thế mạnh đáng kể đối với bà Harris và là điểm yếu tiềm ẩn đối với ông Trump.
Lỗ hổng của hai ứng viên
Tình hình thực sự căng thẳng ở một số bang chiến trường. Cuộc bầu cử năm nay đặc biệt khó dự đoán, vì các ứng cử viên phải điều hướng trong bối cảnh chính trị phức tạp và thay đổi. Năm 2020, việc ông Trump xử lý chưa hiệu quả đại dịch Covid-19 là một vấn đề lớn và dễ thấy đối với cử tri. Tuy nhiên, lần này, đại dịch không còn là trọng tâm nữa và cử tri đang tìm kiếm các chính sách cụ thể hơn để cải thiện cuộc sống hàng ngày.
Đối với bà Harris, thách thức lớn nhất có thể là sự thờ ơ của cử tri, đặc biệt là trong các nhóm cử tri quan trọng. Một vấn đề chính là phản ứng của chính quyền ông Biden đối với cuộc xung đột ở Gaza, vốn bị chỉ trích nặng nề vì không có lập trường cứng rắn hơn đối với các hành động của Israel.
Vấn đề này cũng có thể ảnh hưởng tương tự đến triển vọng của bà Harris, đặc biệt là ở các tiểu bang dao động quan trọng như Michigan, nơi có dân số người Mỹ gốc Hồi giáo đáng kể (khoảng 2-3%). Khả năng này có thể dẫn đến việc ông Trump giành lợi thế tại bang này, nếu bà Harris không đưa ra lập trường mạnh mẽ hơn trong việc thúc giục Israel kiềm chế hành động.
Biến đổi khí hậu là một vấn đề khác có thể khiến cử tri Dân chủ thờ ơ. Bất chấp khoản đầu tư lịch sử của chính quyền ông Biden vào công nghệ xanh thông qua Đạo luật Giảm lạm phát, họ đồng thời tăng cường dầu mỏ và sản xuất khí đốt. Mỹ hiện là quốc gia sản xuất dầu khí hàng đầu thế giới, thậm chí vượt qua cả Ả Rập Xê Út, và khó có thể đạt mục tiêu giảm một nửa lượng khí thải CO2 vào năm 2030.
Tính cấp thiết của biến đổi khí hậu đã được nhấn mạnh bởi sự tàn phá do các cơn bão Helene và Milton gây ra, gây ra sự tàn phá ở South Carolina và Florida và nhiều người Mỹ hiện đang tận mắt chứng kiến tác động của biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, khi tác động của những cơn bão này ngày càng lan rộng, việc giải quyết vấn đề này có thể rất quan trọng đối với cả bà Harris và ông Trump. Tuy nhiên, ông Trump cũng tiếp tục phủ nhận biến đổi khí hậu, thậm chí chỉ trích các sáng kiến xe điện, thể hiện rõ rằng lập trường của ông sẽ không thay đổi.
Hệ quả tới châu Á
Cuộc bầu cử này sẽ đem lại hệ quả lớn đối với châu Á. Chiến thắng của ông Trump hay bà Harris sẽ dẫn đến những kịch bản rất khác nhau. Dưới thời ông Biden, Mỹ đã xác định Trung Quốc là mối đe dọa đối với hòa bình và ổn định ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, ủng hộ các hạn chế xuất khẩu chất bán dẫn tiên tiến sang Trung Quốc. Về mặt kinh tế, chính quyền của ông Biden đã nỗ lực neo giữ sự thịnh vượng trong khu vực bằng cách thu hút các quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, và thúc đẩy các sáng kiến như Khung kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vì sự thịnh vượng. Chiến thắng của bà Harris có thể sẽ tiếp tục những nỗ lực này, đảm bảo sự tham gia kinh tế và chính trị liên tục trong khi theo dõi chặt chẽ Trung Quốc.
Ngược lại, nếu ông Trump chiến thắng, những cam kết của ông về việc áp thuế cao hơn đối với Trung Quốc có thể làm tăng giá cho người tiêu dùng Mỹ, gây tổn hại đến tăng trưởng kinh tế và kích động các hành động trả đũa từ các đối tác thương mại lớn như EU, Nhật Bản và Trung Quốc.
