Tuy nhiên, việc cấm biến tướng huy động vốn là cần thiết để giảm rủi ro cho nhà đầu tư.
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước mới đây đã có văn bản gửi các công ty chứng khoán nhằm chấn chỉnh việc huy động vốn của nhà đầu tư rồi trả lãi suất như ngân hàng. Văn bản được ban hành sau khi cơ quan quản lý nhận thấy có hiện tượng một số công ty chứng khoán thỏa thuận cho phép khách hàng, nhà đầu tư được hưởng lãi suất trên số tiền chưa phát sinh giao dịch.
Theo đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước yêu cầu các công ty chứng khoán phải dừng ngay việc thỏa thuận này. Đồng thời, các đơn vị phải tất toán toàn bộ giao dịch đã phát sinh liên quan đến hoạt động trên, chậm nhất trước ngày 30/6/2024. Công ty chứng khoán sẽ phải báo cáo lộ trình thực hiện việc tất toán trước 30/12/2023, đồng thời định kỳ hàng tháng phải báo cáo kết quả thực hiện cho tới khi tất toán toàn bộ.
Thực tế thời gian qua, một số công ty chứng khoán thông qua trang web, ứng dụng (app) hoặc ký hợp đồng trực tiếp với nhà đầu tư để thỏa thuận cho phép họ được hưởng lãi suất trên số tiền chưa phát sinh giao dịch trong tài khoản. Theo đó, mức lãi suất huy động tiền gửi của nhà đầu tư tại công ty chứng khoán cao hơn nhiều so với lãi suất tiền gửi tại các ngân hàng.
Tính đến hết quý III/2023, số dư tiền gửi khách hàng tại các công ty chứng khoán đạt khoảng 77.000 tỷ đồng, cao nhất trong vòng 5 quý. Những năm gần đây, tiền của nhà đầu tư để trong tài khoản chứng khoán đều duy trì ở mức rất lớn, có thời điểm lên đến 100.000 tỷ đồng. Theo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, hoạt động huy động tiền từ tài khoản chứng khoán có thể khiến nhà đầu tư hiểu rằng công ty chứng khoán có chức năng nhận tiền gửi như tổ chức tín dụng.
Điều này là không đúng chức năng của công ty chứng khoán. Chức năng huy động vốn và cho vay là nghiệp vụ của các tổ chức tín dụng như ngân hàng. Việc công ty chứng khoán thực hiện huy động vốn nhàn rỗi của nhà đầu tư qua ứng dụng và sau đó sử dụng cho vay Margin, còn gọi là giao dịch ký quỹ dễ phát sinh rủi ro vì tiêu chuẩn vay Margin hiện nay được xem là thấp hơn so với tiêu chuẩn vay tín dụng.
Giới chuyên gia cho rằng, sau lần “tuýt còi” này, các công ty chứng khoán sẽ phải cân đối hoạt động tự doanh, có thể bao gồm việc thu hẹp một phần hoạt động này để tất toán tiền cho nhà đầu tư. Ngoài ra, hoạt động cho vay ký quỹ cũng có những bước thay đổi theo hướng siết chặt hơn, khi các đơn vị này mất đi một nguồn tiền giá rẻ.
Theo đó, công ty chứng khoán phải quản lý tách bạch tiền gửi giao dịch của từng khách hàng, tách bạch tiền của khách hàng với tiền của mình, không được trực tiếp nhận và chi trả tiền mặt để giao dịch chứng khoán của khách hàng mà phải thực hiện qua ngân hàng thương mại hay các giao dịch liên quan đến tiền của khách hàng.
Thực tế, những năm trước, nhiều chuyên gia đã từng lên tiếng về tình trạng biến tướng huy động vốn của một số công ty chứng khoán, nhưng các động thái xử lý của cơ quan quản lý rất chậm trễ. Trong bối cảnh thị trường chứng khoán đang nóng hiện nay, câu chuyện giám sát chặt thị trường và hoạt động của các công ty chứng khoán, công ty niêm yết cần được quan tâm chặt chẽ hơn nữa.
