Sản xuất theo tín hiệu, nhu cầu thị trường
Chỉ ra nguyên nhân khiến nông sản ùn ứ tại các cửa khẩu phía Bắc thời gian vừa qua, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Nguyễn Cẩm Trang lý giải, nguyên nhân chủ yếu và trực tiếp là do Trung Quốc tạm dừng thông quan ở hầu hết các cửa khẩu. Với những cửa khẩu mở thì quy trình giao nhận kiểm soát chặt chẽ để kiểm soát dịch bệnh.
Ngoài ra, điểm yếu cố hữu tồn tại lâu nay được nêu ra chính là việc sản xuất chưa bám sát tín hiệu, nhu cầu thị trường nhập khẩu. Bên cạnh đó, chất lượng và bao gói sản phẩm chưa được quan tâm đúng mức, việc truy suất nguồn gốc đáp ứng nhu cầu vẫn còn hạn chế nên khó xuất khẩu chính ngạch và chủ yếu sử dụng hình thức trao đổi cư dân biên giới (tiểu ngạch). Trong khi đó, tính thời điểm này, mới có 9 loại hoa quả của Việt Nam được xuất khẩu chính ngạch vào thị trường Trung Quốc, còn lại các mặt hàng nông sản khác chỉ xuất khẩu được bằng hình thức tiểu ngạch.
Trước diễn biến hàng hóa ách tắc tại cửa khẩu, các bộ, ngành và địa phương đã tích cực vào cuộc tháo gỡ và khuyến cáo DN điều tiết về mặt tiến độ nhằm giảm lượng hàng hóa bị ùn ứ. Về phía Bộ Công Thương cũng tổ chức các đoàn công tác đến tỉnh biên giới, trao đổi với phía cơ quan chức năng Trung Quốc để có giải pháp kịp thời. Đến nay, tình hình có tiến triển tích cực và nhiều cửa khẩu được thông quan trở lại. Đơn cử như, chính quyền Quảng Tây cho phép mở cửa khẩu Đông Hưng; mặt hàng thanh long bắt đầu được thông quan qua Lào Cai từ ngày 12/1.
Tuy nhiên để giải quyết vấn đề tồn tại nhiều năm qua của xuất khẩu nông sản, bà Nguyễn Cẩm Trang khuyến nghị, người dân và DN tập trung nâng tầm chất lượng sản phẩm trái cây, nông sản, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu cũng như xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc. Cùng với đó, thâm nhập vào các thị trường đã ký kết hiệp định thương mại tự do để tận dụng ưu đãi thuế quan từ thị trường này.
Đưa ra giải pháp căn cơ đối với xuất khẩu nông sản, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho rằng, chỉ khi nào các DN lớn tham gia vào các chuỗi giá trị, bắt tay với nông dân, hợp tác xã sản xuất theo tiêu chuẩn của thị trường xuất khẩu thì mới không còn chuyện “giải cứu”. Về phía các địa phương, Bộ Công Thương đề nghị các vùng trồng cần quan tâm đến kế hoạch kết nối cung cầu ngay từ đầu vụ, đặc biệt là đối tác tại thị trường Trung Quốc. "Kinh nghiệm từ các địa phương như Bắc Giang, Hải Dương đã làm rất tốt việc kết nối giao thương ngay từ đầu vụ nên vài năm gần đây, không có tình trạng tắc nghẽn với vải thiều ở các địa phương này” – Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải dẫn chứng.
Bộ Công Thương tiếp tục phối hợp Bộ NN&PTNT là đơn vị đàm phán về kiểm dịch để có nhiều hơn các loại quả hơn xuất khẩu sang Trung Quốc và rút ngắn tỷ lệ trái cây phải kiểm dịch.
Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải
Kích cầu tiêu thụ nội địa
Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) Lê Việt Nga cho hay khi xảy ra sự cố ách tắc hàng hóa tại các cửa khẩu, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ban hành Chỉ thị 14 ngày 29/12/2021 về việc tăng cường hỗ trợ tiêu thụ nông sản tại thị trường trong nước nhằm giảm áp lực cho thị trường xuất khẩu trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp. Theo đó, một số DN chế biến đã vào cuộc hỗ trợ tiêu thụ một lượng lớn nông sản (xoài, thanh long, chuối…) quay đầu từ các cửa khẩu, đã phần nào chia sẻ khó khăn với DN xuất khẩu và nông dân.
Đáng chú ý, thời điểm này, các nhà bán lẻ, các kênh phân phối đã bắt tay vào thực hiện chương trình tiêu thụ hàng Tết. Trong đó, có các sản phẩm nông sản trong nước lồng ghép với chương trình kích cầu gắn với bình ổn thị trường thông qua nhiều chương trình khuyến mại hấp dẫn.
Cũng theo bà Lê Việt Nga, nếu địa phương nào quan tâm hỗ trợ nông dân tìm kiếm thị trường, đổi mới hình thức tiếp cận khách hàng và phương thức bán hàng bằng thương mại điện tử sẽ rất thành công trong tiêu thụ hàng hoá, bắt kịp tín hiệu thị trường. Minh chứng rõ nét nhất là năm qua nhiều sản phẩm nông sản như: Xoài Sơn La, vải Thanh Hà, nhãn lồng Hưng Yên... được tiêu thụ với giá cao và ổn định.
Theo Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải, Bộ Công Thương đã trình Chính phủ Đề án đổi mới phương thức tiêu thụ nông sản và đã được Chính phủ phê duyệt cuối tháng 2/2021, trong đó nêu rõ quan điểm, mục tiêu, giải pháp để sắp tới có bước ngoặt trong tiêu thụ nông sản. Trước mắt, do nguyên nhân khách quan về chống dịch khác nhau giữa các quốc gia đã làm đứt gãy chuỗi cung ứng, tạo nên khó khăn chung trong xuất khẩu nông sản. Do đó, Bộ Công Thương đề nghị các địa phương, DN quyết liệt vào cuộc chung tay hỗ trợ nông dân tiêu thụ nông sản, đặc biệt là những loại nông sản đang vào chính vụ tại các tỉnh phía Nam.
