Nhận diện những khiếm khuyết để có giải pháp cho diện mạo kiến trúc Việt Nam

Phát biểu khai mạc Đại hội, Chủ tịch Hội KTS Việt Nam Nguyễn Tấn Vạn cho biết, đất nước ta ngày nay đã đổi thay, TP mở rộng, hạ tầng hiện đại, nông thôn đổi mới, cuộc sống Nhân dân từ thành thị đến nông thôn đã được cải thiện. Thành tựu đó có sự đóng góp của ngành xây dựng, của các thế hệ kiến trúc sư.

Trong  5 năm qua, Hội KTS Việt Nam đã tổ chức triển khai nhiều chương trình hành động như: Thực hiện Nghị quyết 23 của Bộ Chính trị về “Tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong tình hình mới“ lấy mục tiêu xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; cùng với tổ chức thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm việc theo theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.

Bên cạnh đó, Hội cũng đã phát động và cổ súy cho Kiến trúc Xanh, Kiến trúc thông minh, Kiến trúc vì cộng đồng, hướng KTS tham gia các dự án nhà ở nông thôn vùng bão lũ, vùng ĐBSCL, vùng đồng bào dân tộc và đã gặt hái nhiều thành công, giành nhiều giải thưởng quốc gia và quốc tế có giá trị, đặc biệt giành nhiều huy chương vàng của Hội đồng KTS Châu Á, và năm 2018 KTS Việt Nam đã giành 1 trong 4 giải thưởng lớn của Liên hiệp KTS thế giới, đưa kiến trúc Việt Nam và KTSVN có tên, có chỗ đứng và vị thế trên diễn đàn kiến trúc thế giới.

Năm năm qua, Hội tập trung lực lượng góp sức xây dựng các văn bản luật pháp để đổi mới môi trường hành nghề kiến trúc. Luật Kiến trúc cùng Nghị định của Chính phủ ra đời, mở ra một giai đoạn mới cho phát triển kiến trúc Việt Nam và hành nghề kiến trúc theo hướng chuyên nghiệp, lành mạnh, tiếp cận một bước với môi trường hành nghề kiến trúc của thế giới và khu vực.

Tại Báo cáo Chính trị của Ban chấp hành khóa IX, Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam Nguyễn Quốc Thông cho biết, giai đoạn 2015 – 2020, diện mạo kiến trúc và môi trường sống đô thị và nông thôn ở nước ta đã thay đổi căn bản theo hướng tiến bộ. Những biểu hiện tích cực của xu hướng kiến trúc đương đại phù hợp với điều kiến kinh tế, thích ứng với đặc điểm tự nhiên và văn hóa địa phương bước đầu đang được hình thành. Trong đó kiến trúc xanh, kiến trúc vì công đồng  được đánh giá cao. Tuy nhiên, kiến trúc phát triển nhanh về số lượng nhưng chưa tương xứng về chất lượng thẩm mỹ đậm bản sắc văn hóa Việt Nam cũng như chưa tận dụng được lợi thế của công nghệ số. Kiến trúc đương đại Việt Nam có bản sắc chưa thực sự định hình, trong khi kiến trúc nhại cổ vẫn hiện diện. Kiến trúc nông thôn, đặc biệt là nhà ở chưa được nhiều KTS quan tâm để có những đóng góp hiệu quả. Đặc biệt, vẫn còn những giải pháp bảo tồn di sản kiến trúc không chuẩn, lệch lạc.

Trong công tác quy hoạch đô thị và nông thôn, 5 năm qua, giới KTS đã thiết kế nhiều đồ án quy hoạch với phương pháp quy hoạch mới, tích hợp, góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triên đô thị và nông thôn ở nước ta. Tuy nhiên chất lượng nhiều đồ án, nhất là quy hoạch nông thôn chưa cao, dẫn đến tình trạng phát triển nhanh về số lượng nhưng chất lượng môi trường cư trú chưa tương xứng như mong muốn…

Phát biểu chỉ đạo tại Đại hội, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam ghi nhận những thành tựu và đóng góp to lớn của đội ngũ KTS Việt Nam, của Hội KTS Việt Nam trong suốt chặng đường phát triển và trong nhiệm kỳ vừa qua. Phó Thủ tướng cho rằng, hơn 70 năm qua, Hội KTS Việt Nam, đội ngũ KTS cả nước đã có những góp quan trọng và ghi dấu ấn đậm nét vào từng chặng đường phát triển của đất nước. Gần 850 TP, đô thị lớn nhỏ được hình thành khắp cả nước. Hàng trăm khu đô thị mới được xây dựng với nhiều công nghệ tiên tiến tiếp cận trình độ quốc tế. Diện mạo nông thôn từ miền núi tới miền xuôi, từ biên giới tới hải đảo cũng ngày càng tươi mới với hàng triệu công trình xây dựng mới. Nhiều công trình kiến trúc lớn, tầm vóc tạo được điểm nhấn được giới chuyên môn, bè bạn quốc tế đánh giá cao…

Bên cạnh những thành tựu, Phó Thủ tướng đã nêu lên những hạn chế, bất cập và cả những trăn trở, lo âu không chỉ của đội ngũ KTS mà cả của xã hội trước nhiều khiếm khuyết không khó để nhận ra trên diện mạo kiến trúc nước nhà. Đó là xung đột giữa bảo tồn và phát triển chưa được chú trọng thật sự ở nhiều nơi. Nhiều thành phố, đô thị mở rộng rất nhanh nhưng manh mún, chắp vá, không đồng bộ, thiếu vắng không gian xanh, không gian cho hoạt động cộng đồng, đặc biệt là cho trẻ em và người cao tuổi. Còn nhiều công trình kiến trúc phô trương, và rất xa lạ với văn hóa dân tộc.

Những làng quê truyền thống bị phá hỏng bởi xu hướng đô thị hóa cưỡng bức. Những khu nhà ở cho công nhân, người lao động rất bất tiện về công năng, nhếch nhác về hình thức… Dù có đã có những công trình, nhiều tác giả đạt giải về kiến trúc song, trên bình diện quốc tế, kiến trúc nước nhà vẫn chưa có nhiều những tác phẩm kiến trúc mang tầm cỡ, tầm vóc lớn, mang tính thời đại.

Đội ngũ KTS phát triển nhanh chóng nhưng chưa định hình được thật rõ kiến trúc mang bản sắc Việt Nam trong thời kỳ hiện đại và hội nhập quốc tế. Công tác lý luận phê bình có nhiều tiến bộ nhưng vẫn chưa làm tốt chức năng định hướng và nâng cao thẩm mỹ kiến trúc cho toàn xã hội. “Chúng ta nhìn nhận những vấn đề đó với thái độ nghiêm túc, cầu thị và với niềm tin để từ đó có những giải pháp thiết thực giúp kiến trúc nước nhà có bước phát triển vững chắc, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới. Đây là những tồn tại, bất cập không chỉ riêng đội ngũ KTS hay Hội KTS Việt Nam xử lý, khắc phục mà là trách nhiệm của cả hệ thống, của toàn xã hội. Nhưng hơn ai hết, Hội KTS, đội ngũ KTS mang trách nhiệm là lực lượng, là tổ chức nòng cốt, tiên phong” – Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh.

Đại hội Hội Kiến trúc sư Việt Nam lần thứ X đã bầu ra Ban chấp hành gồm 95 người, KTS Phan Đăng Sơn - Tổng Biên tập Tạp chí Kiến trúc được bầu làm Chủ tịch Hội KTS Việt Nam khóa X, nhiệm kỳ 2020 – 2025.