Nghề “cứu đói”
Ấy là cách gọi của nhiều người dân Phú Mỹ về nghề làm nón, bởi trong những giai đoạn kinh tế khó khăn, đất ruộng ít, thu nhập từ sản xuất nông nghiệp thấp, nghề truyền thống này đã mang lại miếng cơm, manh áo cho dân làng. Ngay cả hiện nay, dù kinh tế đã vững vàng hơn trước, ở Phú Mỹ, nghề làm nón vẫn được người dân khẳng định là “nghề phụ nhưng cho thu nhập chính”. Chẳng cần phải vào sâu trong làng, ngay hai bên con đường liên xã Ngọc Mỹ - Nghĩa Hương chạy qua thôn Phú Mỹ, hình ảnh quen thuộc là từng nhóm các bà, các chị rôm rả vừa khâu nón, vừa chuyện trò.
Không ai biết chính xác nghề làm nón ở làng có tự bao giờ, chỉ biết là từ nhỏ đã được truyền dạy nghề từ các bà, các mẹ. Chị Trần Thị Tố Hoa, xóm Đông, thôn Phú Mỹ kể rằng, năm 7 - 8 tuổi, chị đã được mẹ dạy làm quen với việc xếp lá, khâu nón. Lâu dần thành quen, giờ đây, đôi tay người phụ nữ ngoài 40 tuổi đã linh hoạt, khéo léo trong từng mũi kim đều tăm tắp. Chị Hoa cho biết, nón lá ở Phú Mỹ có hai dòng sản phẩm cơ bản là nón đẹp để tiêu dùng trong nội địa và nón trung bình thường được xuất sang Trung Quốc. Loại nón trung bình này có đặc điểm là lá xếp mỏng, các vành và mũi khâu cũng thưa hơn nên thời gian hoàn thành nhanh. Bình quân, mỗi ngày chị Hoa làm được khoảng 3 chiếc nón, trừ chi phí tiền công được khoảng 50.000 đồng/ngày. Dù không cao, song đây vẫn là nguồn thu nhập đáng kể cho gia đình chị.
Đối với loại nón đẹp, yêu cầu kỹ thuật xếp lá dày và tỉ mỉ, đường khâu cũng mau và đều hơn. Chính vì vậy, mỗi người thợ lành nghề bình quân cũng chỉ làm được một sản phẩm/ngày từ công đoạn đầu cho tới cuối. Là một trong những người theo đuổi dòng sản phẩm này, chị Nguyễn Thị Quyên, thôn Phú Mỹ tâm sự, gia đình có 5 khẩu nhưng chỉ có 3 sào ruộng cấy lúa. Do vậy, chi tiêu hàng tháng của gia đình trông chờ vào số tiền công gần 2 triệu đồng từ làm nón của chị. “Nếu không có nghề làm nón thì đói” – chị Quyên cười.
Để nón lá bay xa
Theo đánh giá của UBND xã Ngọc Mỹ, nghề làm nón đã tạo công ăn việc làm cho hàng trăm lao động trên địa bàn, nhất là lao động nữ, người quá tuổi lao động. Ngọc Mỹ là địa phương có diện tích đất nông nghiệp hạn chế, bình quân mỗi khẩu chỉ được khoảng một sào ruộng. Do đó, nghề làm nón đóng vai trò quan trọng trong kinh tế của địa phương, giúp các hộ gia đình nâng cao thu nhập. Từ làng Phú Mỹ, nay nghề nón đã lan tỏa sang làng Ngọc Than và một số xã lân cận, góp phần giải quyết việc làm cho nhiều lao động nông thôn.
Từ năm 2002, làng nghề nón lá Phú Mỹ được UBND tỉnh Hà Tây (cũ) công nhận là làng nghề truyền thống. Giai đoạn trước, nón lá của làng rất được thị trường Trung Quốc ưa chuộng, mỗi chuyến tư thương xuất hàng vạn chiếc đi thị trường này. Tuy nhiên, cùng với dòng chảy thời gian, cộng với tác động của khủng hoảng kinh tế đã khiến cho nhiều làng nghề lao đao và nghề nón ở Phú Mỹ cũng bị ảnh hưởng ít nhiều. Số hộ theo nghề làm nón đến nay giảm hơn trước do một số người chuyển hướng sang kinh doanh, buôn bán hoặc đi làm trong các khu công nghiệp. Để giữ nghề, chính quyền địa phương đã có sáng kiến tổ chức các cuộc thi làm nón trong mỗi dịp lễ hội của làng, xã. Thông qua đó, vừa tôn vinh nghề truyền thống của địa phương, vừa khuyến khích người dân đam mê với nghề.
Cũng giống như nhiều làng nghề khác, ở Phú Mỹ đã hình thành những đội, nhóm tư thương chuyên thu gom nón thành phẩm của các hộ dân để bán. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Quý Thuận – Phó Chủ tịch UBND xã Ngọc Mỹ, trăn trở lớn nhất của địa phương là chưa xây dựng được thương hiệu cho sản phẩm nón. Bởi vậy, dù có chất lượng tốt, bền, đẹp nhưng nón Phú Mỹ hiện vẫn chưa được đông đảo người tiêu dùng biết đến như nón làng Chuông (xã Phương Trung, huyện Thanh Oai). Bởi vậy, địa phương mong muốn được hỗ trợ xây dựng thương hiệu, tạo đầu ra ổn định cho sản phẩm nón Phú Mỹ.
Nghề làm nón ở thôn Phú Mỹ, xã Ngọc Mỹ. Ảnh: Quang Thiện
|
