[Phát triển chuỗi đô thị vệ tinh] Bài 4: Đô thị vệ tinh Xuân Mai - bức tranh thiếu nhiều nét vẽ

Khu vực này là điểm kết nối Thủ đô Hà Nội với những tỉnh phía Nam thông qua tuyến đường Hồ Chí Minh và với các tỉnh phía Tây Bắc qua tuyến Quốc lộ 6, 21. Thế nhưng đến nay, ĐTVT này vẫn chưa thể phát huy tiềm năng sẵn có do còn đợi các quy hoạch phân khu được phê duyệt.

Chuyển động chậm

Theo Quy hoạch chung đã được TP Hà Nội phê duyệt năm 2015, ĐTVT Xuân Mai nằm ở phía Tây Nam, cách đô thị trung tâm Hà Nội gần 40km, bao gồm toàn bộ ranh giới hành chính của thị trấn Xuân Mai và 4 xã: Thủy Xuân Tiên, Nam Phương Tiến, Tân Tiến và Hoàng Văn Thụ (huyện Chương Mỹ). Với chức năng được xác lập là đô thị dịch vụ - công nghiệp.

Trong đó, phát triển các trung tâm dịch vụ gắn với cụm công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, làng nghề truyền thống và phát triển dịch vụ thương mại đầu mối, kết nối Hà Nội với những tỉnh phía Tây Bắc. Cùng với đô thị Hòa Lạc, đô thị Xuân Mai có vai trò hỗ trợ về đào tạo đại học, giảm tải sinh viên ra khỏi đô thị trung tâm. Bên cạnh đó, đây cũng được xây dựng là đô thị sinh thái dựa trên cảnh quan thiên nhiên hiện có.

Định hướng quy hoạch phát triển là vậy, nhưng suốt 6 năm qua, dấu hiệu chuyển động tại ĐTVT này rất nhỏ. Đô thị Xuân Mai gồm 3 phân khu (khu 1, khu 2, khu 3), trong đó có một phân khu làm trung tâm dịch vụ thương mại, đào tạo đại học, cao đẳng với khoảng 16.200 sinh viên. Vậy nhưng, trên thực tế chưa có trường đại học nào được xây dựng tại đây. Hai khu vực trọng tâm của ĐTVT Xuân Mai là thị trấn Xuân Mai hiện hữu và khu vực phát triển đô thị mới nằm giữa núi Thoong - sông Bùi cũng không có nhiều chuyển biến. Vị trí trung tâm của đô thị mới thuộc xã Tân Tiến và Nam Phương Tiến, diện tích khoảng 470ha. Tại đây, các công trình được định hướng xây dựng thấp tầng, mật độ xây dựng thấp, nhiều không gian xanh, tạo lập một số công trình công cộng, điểm nhấn ở khu vực trục trung tâm, quảng trường đô thị. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại cũng chưa rõ hình hài của một đô thị mới hiện đại.

Theo định hướng trong quy hoạch, đô thị Xuân Mai sẽ có trung tâm thương mại mua sắm hạng I và hình thành hệ thống siêu thị, điểm chợ gắn với khu dân cư để phục vụ nhu cầu dịch vụ thương mại. Trung tâm thương mại sẽ được bố trí tại các khu vực nút giao thông chính như ngã tư Xuân Mai giao cắt Quốc lộ 6 với đường Hồ Chí Minh và nút giao cắt giữa trục chính phát triển đô thị với đường Hà Nội - Xuân Mai. Các công trình này được định hướng xây dựng tầng cao trung bình, cấu trúc hiện đại. Nhưng bóng dáng các công trình được chờ đợi này đến nay vẫn đang nằm trên giấy.

Cụm công nghiệp Nam Tiến Xuân cùng với các nhà máy, làng nghề hiện có đã được sắp xếp quy hoạch hợp lý trong quy hoạch chung ĐTVT Xuân Mai là động lực phát triển kinh tế từ sản xuất công nghiệp không chỉ với ĐTVT Xuân Mai mà còn đối với cả cụm đô thị vệ tinh Xuân Mai - Hòa Lạc - Sơn Tây. Tại khu công nghiệp này ưu tiên các dự án ngành sản xuất công nghiệp sạch, phát triển ngành nghề truyền thống. Mặc dù trong quá trình kêu gọi, thu hút nguồn nhân lực, tạo điều kiện cơ chế và chính sách ưu đãi nhưng đến nay tốc độ đầu tư chưa đáng kể.

Chủ tịch UBND huyện Chương Mỹ Nguyễn Đình Hoa chia sẻ, quy hoạch thường phải đi trước một bước. Tuy nhiên, về tiến độ và số lượng các đồ án quy hoạch được triển khai trên địa bàn huyện đều chưa đảm bảo. Đây là yếu tố hạn chế cho nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, cũng như công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực xây dựng, quy hoạch, quản lý trật tự xây dựng… của địa phương. Một số dự án đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội nằm trong chương trình xây dựng nông thôn mới, góp phần phục vụ và nâng cao đời sống Nhân dân. Tuy nhiên, do nằm trong phạm vi lập quy hoạch phân khu đô thị nên phải chờ các đồ án quy hoạch phân khu đô thị được phê duyệt mới có cơ sở triển khai thực hiện.

Chờ từng ngày quy hoạch phân khu được duyệt

Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm nhìn nhận, với đặc điểm nằm ở cửa ngõ Tây Nam của TP Hà Nội, khu vực đã được đô thị hóa từ những năm 90, thế kỷ trước, giao thông kết nối thuận lợi, ĐTVT Xuân Mai sẽ có điều kiện bứt phá nhanh khi được đầu tư xây dựng. Diện tích đất tự nhiên tương đối rộng với khoảng 6.500ha, nằm trên chuỗi du lịch từ Sơn Tây - Ba Vì đến Hương Sơn - Quan Sơn, Xuân Mai có rất nhiều tiềm năng và điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch. Đây cũng là khu vực có tiềm năng phát triển đô thị đại học, hỗ trợ cho đô thị Hòa Lạc về đào tạo, giáo dục.

Đặc biệt, một trong những chức năng chính được xác định là phát triển dịch vụ - công nghiệp để hỗ trợ phát triển tiểu thủ công nghiệp và hệ thống làng nghề của Hà Nội. Do vậy, đây gần như sẽ là đầu mối để giải quyết định hướng quy hoạch, phát triển làng nghề, đồng thời là khu vực hỗ trợ phát triển nông thôn mới của Thủ đô.

“Trong 5 ĐTVT của Hà Nội, mỗi đơn vị có một chức năng đặc thù, riêng đối với ĐTVT Xuân Mai là gắn chặt với việc tạo lập, phát triển bền vững bản sắc của Thủ đô Hà Nội, đó là các làng nghề truyền thống. Đây là khu vực đầu mối quảng bá hình ảnh làng nghề, tiểu thủ công nghiệp của Hà Nội đến với bạn bè trong nước và quốc tế, tạo điều kiện cho các làng nghề đóng góp vào việc phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô. Do vậy, phát triển tốt ĐTVT Xuân Mai đồng nghĩa với việc tạo thuận lợi để cụ thể hóa cơ chế chính sách phát triển làng nghề mà Hà Nội đã dày công xây dựng” - TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm nêu.

Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội Lưu Quang Huy thông tin, cùng với 3 đồ án quy hoạch phân khu ĐTVT Phú Xuyên, 3 đồ án quy hoạch phân khu ĐTVT Xuân Mai cũng đã được Bộ Xây dựng cho ý kiến. Trong tháng 7/2021, Sở QH-KT Hà Nội đã hoàn thiện và báo cáo UBND TP Hà Nội về 3 đồ án quy hoạch phân khu đô thị Xuân Mai. Đến nay, UBND TP đang hoàn thiện báo cáo Thường trực Thành ủy và Ban Thường vụ Thành ủy xem xét, chấp thuận chủ trương để phê duyệt các đồ án quy hoạch phân khu nêu trên.