Minh họa: Hiền Nhân |
1. Cách đây vài năm có gã trọc phú từng lót tay hậu hĩnh mua cả khu vực lớn xây biệt phủ muốn bứng ta cho thoáng. Biệt phủ đầu làng tiện phố tiện phường. Chính các bô lão trong làng hiểu giá trị của ta ngăn cản. Cuộc giao tranh tám lạng một cân giữa một bên là đồng tiền, còn các cụ chỉ có sự nhiệt tâm và lẽ phải. Cuối cùng các cụ bảo vệ được ta. Ta vẫn được sống và râu của đa dài sẫm màu hoài niệm. Áo ta xanh và lòng ta lồng lộng gió. Biệt phủ vẫn được xây hào nhoáng lổn nhổn bên cạnh ta, cách bức tường cao. Gã trọc phú phưỡn bụng mỡ đi ra đi vào. Cả làng chung pho cổng rêu phong, riêng gã trọc phú mở đường riêng rổn rảng ô tô sang trọng. Mấy ả cây được bứng từ rừng núi, bị rũ rượi cắt cành xén rễ cẩu về trồng trong khuôn viên của trọc phú. Gã gọi đó là vườn cổ thụ. Cổ thụ cái con khỉ! Bọn cây đó nhễ nhại sống dở chết dở, bị thay đổi môi trường, cành chẳng ra cành, lá chẳng ra lá, sang nỗi gì mà dám rung rinh chê đa khổng lồ là ta già nua lụ khụ.
Còn ta hiện diện ở đây đã sáu trăm bảy mươi tám năm trời. Ta chứng kiến hàng chục thế hệ sinh ra và lớn lên. Ta uống dòng nước mát từ tầng sâu đất mẹ, để ủ nhựa mà lớn lên trong sự chăm sóc của cụ tổ là vị tướng quân uy thế lẫy lừng, rồi phương trưởng trong thâm nghiêm những mái rêu, những nền nếp được tích tụ nhiều năm. Mấy tên cau vua, lộc vừng, dừa núi lạ hoắc cũng rướn mấy tàu lá ẻo lả lên trêu ngươi. Tủi cho chúng, chỉ một trận gió to bọn chúng kềnh càng đổ.
Ngôi nhà của gã trọc phú khánh thành được chừng hai tháng thì gã chủ thích mốt mới. Hai thằng cau vua bị xô ngã cho héo rũ. Kêu oai oái. Cây si ngốc ngếch tưởng mình tài năng chê ta cũng bị đưa đi, bán cho một kẻ khác. Ta thấy gã lại được đưa lên máy cẩu, xích sắt chằng vào người. Gã run rẩy đau đớn vì một phần rễ mới mọc ra bị đứt phựt. Ta không trách gì chúng, nhưng ta thương. Chúng chỉ là nạn nhân trong trò chơi dại dột của con người. Bọn họ nghĩ bứng cổ thụ từ miền rừng về vườn trồng, tưởng là chọn cách sống gần gũi với thiên nhiên, nhưng thật ra tàn phá tự nhiên.
2. Lại một cuộc bàn cãi nảy lửa. Ta có nguy cơ bị bứng lên. Chính quyền và người dân không đi đến thống nhất. Ta bị đưa lên cân nhắc. Pho cổng và ta có nguy cơ cảnh hủy diệt. Với vóc dáng này, chẳng ai có thể cẩu ta đi mà trồng ở chỗ khác. Ta phải lìa đời, cùng pho cổng để mở rộng đường vào làng cho ô tô vèo vèo đi lại. Xú uế và toan tính dục vọng sẽ dễ dàng tràn vào. Những tấm lòng bô lão hiếu nghĩa am tường muốn giữ ta.
Người ta nói chặt ta đi sẽ làm thay đổi bộ mặt xóm phố. Chiếc cổng khác sẽ được xây thay thế. Dù là làng, nơi này vẫn có không khí phố xá văn minh, lên đến trung tâm chỉ chục cây số. Đúng là lòng dạ hẹp hòi ăn cháo đá bát. Họ chẳng nghĩ ta đã che chở, tỏa bóng mát cho tuổi thơ của họ, con cái họ từ lúc chập chững biết đi. Giờ đây, bóng của loài đa ta không loài cây nào bằng. Ừ thì ta cao lớn, chiếm diện tích, già nua, thô mộc và không thật sự thẩm mỹ ở phố xá như một số người nói. Nhưng ta vững chãi. Chính bóng cao lồng lộng của ta cùng lúc che mát cho nhiều người.
3. Trong những ngày chờ quyết định đại dự án, thì bên kia gã trọc phú tiếp tục khoe khoang. Gã xây phòng karaoke bên dưới những nếp nhà giả cổ thừa mứa sự sang trọng nhưng thiếu sự hài hòa. Đám cây lắt nhắt được uốn éo lạ mắt, có cây bám chặt vào khe kẽ hòn non bộ vẫn còn nguyên sợi thép chằng đụp và cả xiềng xích để chống trộm. Cái đẹp thường đi liền với sự đau đớn. Nhưng bọn cây nhãi ranh đứng cách ta bức tường quây mà gã trọc phú xây lên đứa thì ba hoa mình được chào hàng lên đến ba tỷ, đứa khoác lác thân mình toàn được đại gia với mỹ nữ sờ vào, được đứng trên đôn vàng chậu ngọc, cắt tỉa bởi những bàn tay khéo léo hay được uống loại nước máy lọc gần như vô trùng. Bọn chúng không hiểu thế nào là tự do, và dường như quên mất nhiều ngày bị gã trọc phú bỏ rơi đói khát. Sao chúng không nghĩ ta đang đứng giữa thanh thiên bạch nhật?
Ta thương bà cụ Mong bán hàng nước dưới bóng ta đã mấy chục năm bị lấn át bởi hàng bia hơi mới mọc. Từ gánh nước khiêm tốn nằm nép vào lề, bà cụ lo cho một đứa con trai dở khôn dở dại và cô con gái có chồng con đàng hoàng. Nghèo lắm như bà vẫn dành dụm tiền mua thóc tãi ra lề phố nuôi nấng chim trời. Đàn chim làm tổ trên tán ta và sống ở bên kia công viên no nê thỏa thích và yêu lắm bà lão nhân hậu. Mấy chục năm như thế, bà tốt với bầy chim, dù bà biết chẳng mang lại lợi ích. Lòng bà chất chứa niềm vui. Bầy chim nhảy nhót luých chuých vờn bà như con cái âu yếm mẹ.
Hàng bia hơi của gã đàn ông bặm trợn phố bên đến bán. Lộn xộn ghế nhựa bàn nhựa và đồ nhậu rẻ tiền. Khách khứa chạm cốc tanh tách nhởn nhảng cười nói chúc tụng. Vỏ lạc vỏ nem và giấy ăn với đủ thứ rác rưởi khác phỉnh phơ ném xuống đất. Bà cụ ngày càng co cụm. Lũ chim chỉ dám sà xuống lúc không có khách nốc bia. Tình cảm của lũ chim và bà cụ đã bị ngáng trở.
4. Lãnh đạo phường lâm cảnh khó xử. Các cụ trong làng họp ngoài đình bàn cách kiến nghị để ta được sống. Mấy ngày liền ta muốn nổi bão. Để trở thành cổ thụ, loài cây nào chẳng phải trải qua nhiều thử thách. Một lá đơn hơn trăm bô lão ký vào gửi về phường. Các cụ phát đi thông điệp triệt phá cổ thụ là con người gián tiếp từ chối những bài học khiêm nhường, độ lượng, nhẫn nại, ngay thẳng để dung nạp lối sống được biện minh bằng vô số mỹ từ văn minh, sang trọng, tiện nghi, tiến bộ… Các cụ già đồng quan điểm: Cổ thụ phải được sống với con người.
Chủ tịch phường xuôi theo các cụ già, nhưng ông đứng trước nhiều áp lực. Quyền lợi, danh vọng, mối quan hệ chằng chịt và… cổ thụ. Phải chọn thế nào đây?
Phường xôn xao họp lên họp xuống. Cán bộ quận được mời về. Người ta cân nhắc được và mất. Một phe bênh vực cổ thụ. Một phe cổ vũ phá bỏ cổng cũ xây cổng mới đón lộc mới. Ông chủ tịch phường nghe đông đảo ý dân giữ cổ thụ. Cánh trẻ thèm khát dự án và say sưa với các dự định mua sắm ô tô muốn đập bỏ tất cả. Làm một hàng cau vua cho gọn. Đường rộng thoáng thì trồng cau vua cũng tiện mà không tốn nhiều diện tích. Những người chủ ý phá cũ nói sẽ hậu tạ phường một công trình. Chủ tịch phường chọn giữ lại cổ thụ, như ông đã từng yêu thiên nhiên nồng đượm. Cuộc chiến của ông mạnh mẽ đến ngộp thở. Ông lắc đầu trước phong bì và những mối lợi. Mạch máu ông co giãn. Đêm đêm ông nhấp nhổm không yên ngủ chẳng ngon giấc. Cuối cùng người ta đã phải chọn cách thỏa hiệp, chỉ đập pho cổng cổ, nắn chỉnh cung đường cho rộng ra. Ông thở phào. Các bô lão thở phào.
5.Mấy gã đàn ông pha trộn thuốc tưới vào gốc ta. Người xách thùng, kẻ mang thuốc và nước. Họ hì hụi làm việc. Họ không muốn ai biết thì phải, nên làm một cách nhanh chóng. Chiếc cọc được đóng sâu xuống rồi rút lên, nhiều lần như thế, để đổ nước xuống. Mồ hôi mồ kê nhễ nhại. Bọn chúng được hai đại gia trong làng thuê.
Và rồi ta có một cảm giác khác. Sau mấy lần được chăm sóc, ta thấy mệt lử. Gốc rễ xon xót, như bị dùng dao cuốc mà cắt xén, tách ra khỏi đất mẹ. Từ mệt, đau, xót đến đau cồn cào, buốt đến từng thớ gỗ, mạch máu và cuống lá. Ta còn muốn héo rũ ra, muốn khuỵu ngã. Vì sao thế này? Thôi chết rồi. Trong lúc sơ sểnh, tưởng mấy gã đàn ông chăm sóc tưới tắm, hóa ra chúng bí mật tìm cách muốn làm ta chết. Chúng dùng mũi thép chọc sâu xuống đất, lấy hóa chất trộn với muối. Trộn thêm cả tính toán đòn hiểm và thuốc ích kỷ. Ban đầu chỉ tức thở. Rồi biết bao triệu trứng khác làm ta say, không thể cưỡng lại. Trong cơ thể ta có nhiều chuyển biến, cảm giác cái chết từ từ đến, rất gần. Ta đã vượt qua bao đòn ác từ thiên nhiên, bom đạn, nhưng lần này chắc không qua khỏi một đòn hiểm. Lũ cây non nớt thơ dại bên vườn gã trọc phú lóe xóe cười giòn trước sự khật khừ của ta. Thấy ta không phản ứng, chúng cười ngặt ngẹo, đến nỗi ruồi muỗi phải tránh xa.
Mấy gã đàn ông đổ hóa chất đến lần thứ năm. Người làng không ai biết. Còn ta không đủ sức để cứu mình. Ta đang chìm vào sự mệt mỏi, bơ phờ và rũ héo.
Ngày đập bỏ cổng làng là ngày thật kinh hoàng. Chứng kiến cảnh máy móc húc đổ, ta thấy mình đang bị quật bật khỏi đất mẹ, cội rễ trơ trọi khô héo. Một sự sụp đổ bẽ bàng. Ta thấy những khuôn mặt người già trong buổi sáng đó đau tê tái bất lực. Sáng sau, ta thấy mình sọp xuống. Vật liệu xây dựng được tập kết dưới chân chờ xây pho cổng mới. Nhưng các bô lão đã nhìn ra sự héo rũ của ta. Sự việc được báo cáo lên cấp trên. Ta thấy tắc thở, rơi vào tình trạng hôn mê sâu, không cảm giác…
6. Ta có cảm giác mình còn sống vào cuối chiều hôm đó. Thật lạ, một dòng nước mát được tưới vào gốc, như liều thuốc giải độc, mát lạnh, chắp nối từng đoạn rễ của ta lại, giúp ta cảm thấy sự mát lành của đất mẹ. Thì ra các kỹ sư khoa học đã tìm ra, ngay tức khắc, hại ta là thuốc diệt cỏ kịch độc “D 480DD”, được tăng thêm sức phá hủy khi trộn nước muối đặc. Ta được cứu sống nhờ liều thuốc giải mới được bào chế, chuyên cứu những cổ thụ bị tưới hóa chất. Cổng mới ngừng thi công chờ ta phục hồi. Đó là quyết định đúng đắn của địa phương.
Một cơn mưa ập xuống mát lành, gội rửa sự ngột ngạt và xối trôi độc hại. Ta khoan khoái dễ chịu. Thêm một lần nữa, ta đã thoát nạn. Thật hú vía.
