Từ một hòn đảo pháo đài bên ngoài trung tâm của Mumbai lịch sử, du khách có thể thấy những chiếc tàu chở dầu khổng lồ đang dỡ hàng tại hai nhà máy lọc dầu trên bờ biển phía đông nam thành phố.
Cho đến một năm trước, những con tàu đó gần như chắc chắn đang vận chuyển dầu thô từ một trong số hàng chục nhà cung cấp chính của Ấn Độ – Trung Đông, Mỹ và Tây Phi. Nhưng đến nay nhiều khả năng là dầu đến từ Nga.
Theo dữ liệu từ công ty phân tích Kpler, Moscow chiếm 46% lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ vào tháng trước, một bước nhảy vọt đáng kinh ngạc so với mức dưới 2% trước chiến sự tại Ukraine. Trung Quốc cũng đã mua nhiều dầu thô của Nga hơn trong năm qua, với lượng nhập khẩu đạt mức cao kỷ lục, nhưng chính Ấn Độ, một đối tác chiến lược của Mỹ, đã bước ra để hỗ trợ nền kinh tế Nga.
Câu hỏi hiện nay là liệu "cơn say" dầu này có thể tiếp tục hay không, khi Moscow triển khai chính sách chiết khấu với Ấn Độ nhưng áp lực tài chính đối với Điện Kremlin lại đang gia tăng, với nhu cầu cấp bách hơn bao giờ hết.
Sự thay đổi cho đến nay phù hợp nhu cầu tìm kiếm thị trường mới của Moscow trước những lệnh trừng phạt của phương Tây. Đồng thời mang lại lợi ích cho Ấn Độ, mong muốn mua được nhiên liệu rẻ hơn để kiểm soát lạm phát. Vào tháng 4, chi phí trung bình của dầu thô Nga giao cho các bờ biển Ấn Độ là 68,21 USD/thùng – trong khi dầu của Saudi đứng ở mức 86,96 USD.
Về cơ sở hạ tầng, dù các phân tích để quyết định nguyên liệu tối ưu của các nhà máy lọc dầu phần lớn hướng đến dầu Urals - loại dầu thô xuất khẩu chính của Nga, nhưng cả hai nhà máy này đều không được thiết kế để sử dụng thùng dầu của Nga. Nhà máy Bharat Petroleum, hay BPCL, được xây dựng để xử lý dầu thô nội địa của Ấn Độ ít lưu huỳnh hơn dầu của Nga.
Lượng dầu Ấn Độ tăng cường nhập khẩu từ Nga cho đến nay dùng vào sản xuất dầu nhiên liệu - dầu bùn thường được bán với giá chiết khấu, hoặc tái sử dụng tốn kém – mặt hàng các lãnh đạo ngành lọc dầu Ấn Độ không có mấy hào hứng.
Rajiv Agarwal, Giám đốc kỹ thuật tại Engineers India - công ty nhà nước tư vấn cho các dự án, cho biết: “Các nhà máy lọc dầu ở giai đoạn này không muốn bất kỳ thay đổi nào về cấu trúc".
Ví dụ, nhà máy lọc dầu BPCL ở Mumbai không có lò luyện cốc - bộ phận cho phép xử lý dầu thô nặng, chứa lưu huỳnh như dầu từ Nga - do đó, chỉ khoảng 1/10 lượng dầu thô được xử lý là của Nga. Con số này thấp hơn so với một số nhà máy mới hơn, nơi con số đó cao tới 40%.
CEO này cho biết, cấu trúc hoạt động của các nhà máy lọc dầu là yếu tố hạn chế lớn nhất - cùng với nỗi e ngại phụ thuộc quá nhiều vào nguồn cung cấp có thể bị gián đoạn nếu các lệnh trừng phạt thắt chặt. Điều đó sẽ giữ mức tăng tiềm năng ở mức 2% hoặc 3%.
R. Ramachandran, cựu giám đốc các nhà máy lọc dầu tại BPCL cho biết: “Trước đây, Ural chưa bao giờ là loại dầu thô được ưa chuộng. “Nếu định giá phù hợp và các nhà máy lọc dầu được yêu cầu xử lý phần lớn dầu thô từ Ural, thì cần phải đầu tư vốn vào các nhà máy và có thể mất từ ba đến bốn năm.”
Câu hỏi đặt ra là liệu các nhà máy lọc dầu thuộc sở hữu nhà nước có tăng lượng dầu nhập từ Nga hơn so với hiện tại hay không.
Jamal Qureshi, nhà phân tích ngành dầu mỏ cho rằng, một số nguồn cung cấp dầu thô của Nga với giá chiết khấu có thể phù hợp với một số nhà máy đang thiếu nguồn cung ở Ấn Độ, cho phép mức tăng ước tính từ 200.000 đến 400.000 thùng mỗi ngày.
Ngoài ra còn có những mối quan ngại khác. Một số quan chức lọc dầu Ấn Độ cho biết một sự thay đổi dài hạn - trái ngược với việc mua theo cơ hội - sẽ làm tổn hại đến mối quan hệ của New Delhi với các đối tác hiện tại, đặc biệt là các nhà sản xuất ở Trung Đông.
Cho đến nay, Ấn Độ tập trung vào mua dầu loại giao ngay của Nga, một thỏa thuận có hiệu quả khi nguồn cung dồi dào. Gần đây hơn, các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ cũng đã đàm phán để đảm bảo dòng chảy ổn định hơn từ Nga – nhưng các cuộc thảo luận diễn ra với tốc độ chậm.
Do đó, để tiếp nối "cơn say" dầu Nga của Ấn Độ sẽ đòi hỏi sự nhiệt tình mới của chính phủ để tạo cơ chế cho các nhà máy lọc dầu.
