Đại biểu Hoàng Thị Hoa chỉ rõ, mặc dù sự xuất hiện internet ở Việt Nam chậm hơn so với khởi đầu của thế giới, và chậm hơn so với một số người trong khu vực, nhưng chúng ta đã nhanh chóng trở thành quốc gia có tỷ lệ tăng trưởng internet cao nhất trong khu vực với 68 triệu người dùng mạng xã hội, trong đó số tài khoản facebook ở 63 triệu. Hơn 1/3 số người dùng internet ở VN trong độ tuổi từ 15 đến 24.Không thể phủ nhận vai trò của công nghệ đối với đời sống của trẻ em trong việc cung cấp kiến thức, phương thức làm việc, giải trí, tăng cường tương tác xã hội.
| Quốc hội Thảo luận trực tuyến về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống xâm hại trẻ em. |
Tuy nhiên, nhiều kết quả nghiên cứu trên thế giới và trong nước cho thấy, không ít tác dụng tiêu cực thậm chí có nguy cơ rủi ro cho trẻ trên môi trường mạng, dù chưa có số liệu thống kê cụ thể, đầy đủ về số lượng trẻ em bị xâm hại trên môi trường mạng nhưng tại cuộc hội thảo phòng, chống xâm hại trẻ em trên môi trường mạng nằm trong khuôn khổ cuộc giám sát của Quốc hội, Cục trẻ em, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã thừa nhận, đã có rất nhiều trẻ em bị xâm hại và trẻ em đứng trước nhiều rủi ro, nguy cơ xâm hại trong môi trường mạng.
Thông qua môi trường mạng, trẻ em có nguy cơ bị xâm hại như hình ảnh trẻ em bị xâm hại, bóc lột được ghi, được quay, được chụp và phát tán, tiếp xúc với nội dung bạo lực, nội dung nhạy cảm, tiếp xúc với nội dung xúi giục, tự tử và hành vi tiêu cực khác, gặp những hành vi tiếp xúc và ứng xử không phù hợp như bắt nạt trực tuyến, nhắn tin liên quan đến tình dục, thông tin cá nhân bị thu thập… Những nguy cơ rủi ro với trẻ em trên môi trường mạng được cơ quan quản lý chức năng nêu ra trên thực tế chính là 6 hành vi xâm hại trẻ em được quy định tại Luật Trẻ em năm 2016.
Có cùng quan điểm này, đại biểu Nguyễn Thị Thủy cho rằng, sự phát triển của internet, mạng xã hội đã tạo thành những thay đổi lớn trong cách trẻ em kết bạn, giao tiếp với xã hội, các em đã có nhiều mối quan hệ trên mạng. Không thể phủ nhận vai trò của internet, mạng xã hội đã mang đến nhiều cơ hội học tập, mở mang kiến thức, giải trí nhất cho trẻ em song những tác động xấu, mặt trái của môi trường mạng đã đặt ra nhiều nguy cơ, rủi ro đối với trẻ em.
Về tình hình trẻ em sử dụng internet, đại biểu Nguyễn Thị Thủy dẫn số liệu của các cơ quan tổ chức hữu quan tại Hội thảo của Đoàn giám sát đầu năm nay cho thấy, mỗi ngày có hơn 720.000 hình ảnh xâm hại trẻ em được đưa lên mạng với hầu hết là clip bạo lực, xâm hại tình dục. Kết quả khảo sát cho thấy 1/3 số trẻ cho biết từng là nạn nhân bị bắt nạt trên mạng và số em gái cao gấp 3 lần số trẻ em nam. Trong đó, về thủ đoạn phạm tội, qua nghiên cứu các vụ án, đại biểu Nguyễn Thị Thủy chỉ rõ, với sự phát triển của công nghệ, chưa bao giờ việc tiếp cận với trẻ em và xâm hại trẻ em lại dễ dàng như hiện nay.
Thủ đoạn các đối tượng thường dùng là lập các phòng chát ảo, thiết lập tham gia các trang web, các diễn đàn trên mạng để tìm kiếm trẻ em và từ đó gửi tin nhắn làm quen. Chúng luôn lấy hình ảnh để tạo ấn tượng ban đầu khi làm quen là người có học thức, có cuộc sống khá giả, hiểu tâm lý sở thích của trẻ em và luôn sẵn sàng chia sẻ. Và sau một thời gian trò chuyện thì chúng chuyển chủ đề từ học hành, sở thích sang giới và tình dục, lôi kéo trẻ cùng xem phim khiêu dâm trên mạng.
Bước tiếp theo nữa là dụ dỗ trẻ phơi bày các bộ phận trên cơ thể, biểu diễn tình dục trước máy quay giống như trong phim và khi có được hình ảnh, những đoạn phim của trẻ thì các đối tượng ép trẻ quan hệ tình dục nếu không sẽ phát tán những hình ảnh lên mạng.
Nguy hiểm hơn, có những đối tượng còn giả làm người cùng giới, lấy hình ảnh là bé gái 14-15 tuổi dùng nhắn tin kết bạn làm quen trò chuyện về việc phát triển của các bộ phận trên cơ thể sau đó là gạ gẫm chụp cho nhau xem. Vì nghĩ là cùng giới nên có những em mất cảnh giác chụp hình ảnh gửi cho chúng. Và có những vụ án có những đối tượng sử dụng hình ảnh, đoạn phim này để khai thác thương mại.
Ví dụ như vụ án Bảo Anh và các đồng phạm tại TP Hồ Chí Minh đã dụ dỗ các trẻ em nam tại Mỹ cởi bỏ quần áo truyền trực tiếp hình ảnh khiêu dâm về cho chúng. Và cho đến ngày bị bắt các đối tượng này đã tung lên mạng và các người truy cập đều phải trả phí.
Các đại biểu nhấn mạnh, xâm hại trẻ em xảy ra trên môi trường mạng để lại hậu quả lớn và rất nghiêm trọng so với các vụ xâm hại ở ngoài xã hội. Nếu các vụ xâm hại ở ngoài xã hội chỉ vài người chứng kiến thì xâm hại đưa lên mạng thì hình ảnh xâm hại có thể theo các em suốt cả đời. Đại biểu Thủy nêu ví dụ vụ án xảy ra ở Đà Nẵng, với thủ đoạn đăng tin cần tuyển lao động có mức lương cao trên mạng xã hội, 5 đối tượng đã tiếp cận bé gái 15 tuổi và đưa đến căn hộ bọn chúng thuê ở quận Sơn Trà. Sau đó cho tiền dụ dỗ em biểu diễn tình dục và quay phim phát ngay trên mang xã hội có thu phí và thu hút nhiều triệu người xem clip này.
Trao đổi về những khó khăn trong phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm, đại biểu Hoàng Thị Hoa cho rằng, còn có một số vấn đề cần lưu ý như: các quy định pháp lý liên quan tới bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng còn yếu và chưa đồng bộ. Vai trò hiệu quả chưa cao trong việc xử lý can thiệp của các cơ quan quản lý về truyền thông, cơ quan tổ chức bảo vệ trẻ em và các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng của gia đình, nhà trường và xã hội. Các cơ quan truyền thông với mục đích ban đầu là phản ánh sự việc để kêu gọi sự quan tâm, sự lên tiếng có trách nhiệm của cơ quan bảo vệ trẻ em, cơ quan thực thi pháp luật.
“Tuy nhiên tôi xin tập trung thu hút sự chú ý của dư luận mà quên đi trách nhiệm bảo vệ trẻ em trong cách đưa tin, hình ảnh, vô hình chung làm tổn thương thêm các em. Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng chưa được hướng dẫn phổ biến tập huấn đầy đủ về trách nhiệm cách xử lý kịp thời bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng nên khi có sự việc xảy ra chưa chủ động ngăn chặn, cảnh báo mà tiếp tục để phát tán trên môi trường mạng hay dịch vụ của mình.” –Đại biểu Hoàng Thị Hoa nhấn mạnh.
Ở góc độ khác, đại biểu Nguyễn Thị Thủy nhận định, trẻ em rất thông minh, yêu thích công nghệ và khám phá những điều mới mẻ về công nghệ, song lại quá non nớt trước thủ đoạn của những kẻ xấu trên mạng. Nhiều người lớn trao cho trẻ chiếc điện thoại thông minh nhưng không hướng dẫn cho trẻ cách thức sử dụng mạng an toàn thì nguy cơ đến với trẻ là rất lớn.
Đối với môi trường mạng thì kể cả ngồi trong nhà với cha mẹ, người thân, trẻ em vẫn có nguy cơ bị xâm hại. Và vì quá lo lắng trước tác động xấu của môi trường mạng, nhiều phụ huynh đã cấm cho con sử dụng hoặc áp dụng theo dõi chặt chẽ các hoạt động của con trên mạng thay vì dành thời gian thỏa đáng để hướng dẫn con sử dụng mạng an toàn. Chính vì cách làm này cũng khiến nhiều trẻ đóng lại cánh cửa sẻ chia với cha mẹ. Khi có vấn đề xảy ra trên mạng trẻ cảm thấy bị theo dõi, thậm chí sẽ tìm đến quán nét để sử dụng mạng.
Theo thống kê của tổ chức quốc tế, 84% phụ huynh trên thế giới lo lắng vấn đề của con trên môi trường mạng nhưng cũng chỉ dành 46 phút để trò chuyện với con về vấn đề này trong suốt thời thơ ấu của chúng.
Đối với công tác điều tra tội phạm mạng, theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy, có thể nói đây là đối tượng tội phạm xuyên biên giới, ngồi ở nước này nhưng phạm tội ở nước khác. Các đối tượng phạm tội hầu hết đều thành thạo công nghệ. Thông tin về kẻ phạm tội đều là ảo, mạo danh. Các máy chủ hầu hết đều đặt ở nước ngoài nên dễ dàng xóa, hủy chứng cứ. Các nước đều phản ánh gặp khó khăn trong điều tra tội phạm này, do đó còn nhiều kẻ phạm tội trẻ em còn đang nhởn nhơ trên mạng xã hội.
Trong thời đại công nghệ số việc cấm trẻ em tham gia không gian mạng là đã hạn chế cơ hội tiếp cận thông tin, tri thức của trẻ. Thay vì cấm, phải hướng dẫn trẻ kiến thức, kỹ năng để trẻ khai thác thông tin mạng an toàn. Từ thực tế và cách tiếp cận như vậy, đại biểu Hoàng Thị Hoa đề nghị Chính phủ cần xây dựng chiến lược chương trình dài hạn để bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, tăng cường hợp tác quốc tế và bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Phân công cụ thể cơ quan đơn vị chủ trì ở trung ương để quản lý đến các vấn đề liên quan đến sự an toàn của trẻ em trên môi trường mạng nhằm điều phối các bộ ngành, thúc đẩy hợp tác giữa các cơ quan của Chính phủ và khu vực tư nhân, nhằm tăng cường bảo mật trẻ em trên môi trường mạng.
Đối với bộ ngành, Bộ Thông tin Truyền thông xây dựng bổ sung các văn bản quy định pháp lệnh để đảm bảo có đủ hành lang pháp lý quản lý chặt chẽ đối với hoạt động cung cấp dịch vụ internet trên thế giới, hoạt động quảng cáo, hoạt động của các trang thông tin điện tử tổng hợp mạng xã hội liên quan tới trẻ em trên môi trường mạng.
Bộ GD&ĐT bổ sung nhiệm vụ xây dựng chương trình nội dung giáo dục bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Phối hợp với các Bộ như Bộ Thông tin Truyền thông, Bộ Công an, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh vv để có chương trình truyền thông giúp trẻ em có đủ kỹ năng sử dụng internet an toàn và hiệu quả. Tăng cường công tác thông tin tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, truyền thông xã hội, nhà trường, gia đình để giúp các em nhận biết cảnh báo các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ thông tin về nội dung không phù hợp với trẻ em. Về phía các cơ quan truyền thông, không khuyến khích các nhà truyền thông thông tin các vụ việc xâm hại tình dục trẻ em. Đối với các doanh nghiệp CNTT, tăng cường vai trò của các doanh nghiệp CNTT trong truyền thông, trong việc tạo dựng một môi trường mạng an toàn cho trẻ em.
Đại biểu Nguyễn Thị Thủy kiến nghị 3 vấn đề: Trước hết, các bậc phụ huynh dành quan tâm thỏa đáng hướng dẫn cho con sử dụng mạng an toàn và hướng cho con trở thành công dân có trách nhiệm trên mạng xã hội. Thứ hai, Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa nội dung giảng dạy về an toàn trên môi trường mạng vào giờ học tin học. Thứ ba, Bộ Công an thông tin đầy đủ về thủ đoạn của loại tội phạm này để trẻ em và gia đình đề cao cảnh giác, đồng thời tăng cường biện pháp nghiệp vụ để ngăn chặn hiệu quả hành vi phạm tội.
