Tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, trong kế hoạch thi hành Bộ luật Dân sự, Chính phủ đã giao Bộ Y tế nghiên cứu thực hiện xây dựng dự án luật về chuyển đổi giới tính. Bộ Y tế cũng đã tiến hành nghiên cứu nhưng đến nay chưa thực hiện được, chưa có hồ sơ trình chính thức.
Trong khi đó, đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí đã có đề xuất xây dựng luật Bản dạng giới và có các bước chuẩn bị, với đề cương có nhiều điểm tương đồng. Sau khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp 22, Chính phủ đã xin chuyển toàn bộ hồ sơ đã chuẩn bị cho đại biểu Quốc hội, hỗ trợ đại biểu trong quá trình xây dựng luật.
Đề xuất 4 nhóm chính sách liên quan đến chuyển đổi giới tính
Trình bày tờ trình xây dựng Luật, đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí (Đoàn Hà Nội) cho biết: Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Bản dạng giới đã được điều chỉnh cơ bản thành Luật Chuyển đổi giới tính. Đối tượng điều chỉnh chỉ tập trung vào người đã can thiệp y học để chuyển đổi giới tính từ nam sang nữ và ngược lại.
Dự thảo Luật quy định 4 nhóm chính sách trọng tâm, bao gồm: Điều kiện để công dân được chuyển đổi giới tính; thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính của công dân; xác nhận giới tính đối với các trường hợp đã thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính trước ngày Luật Chuyển đổi giới tính có hiệu lực; thẩm quyền và thủ tục công nhận giới tính của người chuyển đổi giới tính.
Liên quan điều kiện để công dân được chuyển đổi giới tính, Dự án Luật được điều chỉnh theo hướng giảm số lần được công nhận giới tính mới từ 2 lần xuống 1 lần trong cuộc đời. Theo đại biểu Nguyễn Anh Trí, quy định như vậy nhằm hạn chế sự xáo trộn trong xã hội, không làm ảnh hưởng đến công tác quản lý của Nhà nước; bảo đảm phù hợp với hệ thống pháp luật hiện hành. Cùng với đó bổ sung quy định phải thực hiện can thiệp y học thì mới được công nhận đã chuyển đổi giới tính.
Về chính sách thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính của công dân, tờ trình nhấn mạnh, thay vì công dân có quyền lựa chọn can thiệp y học để chuyển đổi giới tính sau khi đã được công nhận bản dạng giới thì công dân bắt buộc thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính thì mới được Nhà nước thừa nhận là người chuyển giới.
Đại biểu Nguyễn Anh Trí đề nghị trình Quốc hội cho ý kiến dự án Luật tại Kỳ họp thứ bảy (tháng 5/2024) và thông qua tại Kỳ họp thứ tám (tháng 10/2024).
Nhất trí đưa vào chương trình xây dựng luật
Trình bày báo cáo thẩm tra, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Trần Hồng Nguyên cho biết: Thường trực Ủy ban Pháp luật và các cơ quan thống nhất với sự cần thiết nghiên cứu, xây dựng Luật Chuyển đổi giới tính nhằm xác lập cơ chế thực hiện quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015 là “việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật”; đáp ứng yêu cầu thực tiễn và nhu cầu của một nhóm đối tượng trong xã hội về thực hiện chuyển đổi giới tính.
“Việc đại biểu Nguyễn Anh Trí đề xuất xây dựng Dự án Luật Chuyển đổi giới tính là sự chia sẻ trách nhiệm với ngành Y tế, vì công việc chung và thực hiện quyền sáng kiến lập pháp của đại biểu Quốc hội theo quy định của pháp luật”- bà Trần Hồng Nguyên nói.
Thường trực Ủy ban Pháp luật cơ bản thống nhất với 4 nhóm chính sách lớn trong đề nghị xây dựng Luật. Tuy nhiên, với nhóm chính sách về điều kiện để công dân được chuyển đổi giới tính, bà Trần Hồng Nguyên cho biết, Thường trực Ủy ban Xã hội đề nghị nghiên cứu bổ sung cả trường hợp “xác định lại giới tính của cá nhân” theo quy định tại Điều 36 của Bộ luật Dân sự cũng thuộc phạm vi của thực hiện chuyển đổi giới tính.
Liên quan chính sách về thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính của công dân, cơ quan thẩm tra đề nghị thể hiện rõ hơn về mức độ can thiệp y học để chuyển đổi giới tính vì vấn đề này ảnh hưởng đến việc xác định quyền, nghĩa vụ của cá nhân sau khi chuyển đổi giới tính; đồng thời, cần nghiên cứu về một số quyền, nghĩa vụ mang tính đặc thù của cá nhân sau khi chuyển đổi giới tính.
Đại biểu Nguyễn Anh Trí lựa chọn giải pháp công nhận giới tính mới áp dụng đối với các trường hợp đã thực hiện phẫu thuật để chuyển đổi giới tính; tuy nhiên, Ủy ban Pháp luật cho rằng, chuyển đổi giới tính còn có thể được thực hiện bằng việc sử dụng hoóc-môn hoặc có mức độ can thiệp y học khác. Do đó, đề nghị nghiên cứu bổ sung giải pháp phù hợp với hình thức, mức độ can thiệp y học để chuyển đổi giới tính.
Đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Pháp luật nhất trí đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình Quốc hội xem xét, đưa dự án Luật Chuyển đổi giới tính vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 nhưng điều chỉnh thời gian trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến, cụ thể trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ tám, thông qua tại Kỳ họp thứ chín.
Thảo luận tại phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao tinh thần trách nhiệm, sự chủ động, tích cực, khẩn trương của đại biểu Quốc hội. Việc đại biểu Quốc hội phát huy vai trò, trách nhiệm của mình trong sáng kiến lập pháp là điều đáng trân trọng.
Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết, Chính phủ nhất trí về sự cần thiết của việc xây dựng luật Chuyển đổi giới tính. Chính phủ đã giao Bộ Y tế xây dựng dự án luật này từ lâu, khi đại biểu Nguyễn Anh Trí đề ra sáng kiến lập pháp, Bộ Y tế, Chính phủ đã rất ủng hộ và hỗ trợ đại biểu trong việc hoàn thiện hồ sơ và xây dựng Dự án Luật này.
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Oanh bày tỏ nhất trí, ủng hộ đại biểu Nguyễn Anh Trí trình đề nghị xây dựng Luật; cho rằng dự án Luật này sẽ góp phần thể chế hóa quy định của Hiến pháp, có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích của công dân.
Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết: Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoan nghênh đại biểu Nguyễn Anh Trí đã tích cực, trách nhiệm chuẩn bị hồ sơ, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Hồ sơ xây dựng Luật đã bảo đảm đầy đủ thành phần, tiêu chuẩn trình Quốc hội. Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí với sự cần thiết xây dựng Luật Chuyển đổi giới tính; đa số ý kiến đồng thuận trình Quốc hội xem xét, quyết định việc đưa dự án luật này vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh.
Về những vấn đề còn ý kiến khác nhau, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị đại biểu Quốc hội tiếp tục nghiên cứu, làm rõ trong quá trình soạn thảo luật.
