39 tỷ USD thương mại điện tử và loạt thách thức quản lý thuế
Ngày 29/7/2022, Viện Chiến lược và Chính sách tài chính phối hợp với Tổng cục Thuế tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế “Thuế đối với thương mại điện tử và dịch vụ số xuyên biên giới: Kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn Việt Nam” với sự hỗ trợ của Tổ chức Hợp tác Phát triển Đức (GIZ).
Sự phát triển của công nghệ và Internet cùng với sự thay đổi thói quen tiêu dùng và mô hình kinh doanh thương mại do đại dịch Covid-19 đã làm cho thương mại điện tử (TMĐT) và dịch vụ số xuyên biên giới ngày càng phát triển mạnh mẽ. Tại Việt Nam, TMĐT đã và đang phát triển nhanh, việc mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, quảng cáo... thông qua website TMĐT, sàn giao dịch TMĐT, các mạng xã hội của nước ngoài trở nên phổ biến.
Thị trường TMĐT ở Việt Nam đạt khoảng 13,7 tỷ USD năm 2021, tăng khoảng 15% so với năm 2020 và được dự báo đạt 39 tỷ USD vào năm 2025, đưa Việt Nam trở thành nền kinh tế có thị trường TMĐT đứng thứ ba trong khu vực ASEAN. Tuy nhiên, phát triển hoạt động TMĐT và dịch vụ số xuyên biên giới cũng đặt ra nhiều vấn đề, đặc biệt là liên quan đến quản lý thuế do những khó khăn trong quản lý đầy đủ các nguồn thu, đối tượng nộp thuế, xác định căn cứ tính thuế…
Với định hướng tạo thuận lợi cho người nộp thuế, vừa đảm bảo ngăn ngừa, chống thất thu, mở rộng cơ sở thu thuế, Bộ Tài chính đã trình các cấp có thẩm quyền ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật về quản lý thuế như Nghị định số 126/2020/NĐ-CP thi hành một số điều của Luật Quản lý thuế; Thông tư số 80/2021/TT-BTC; Thông tư số 40/2021/TT-BTC hướng dẫn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh…, một mặt góp phần phát triển hoạt động TMĐT và dịch vụ số xuyên biên giới, mặt khác thúc đẩy giao dịch điện tử trong quản lý thuế.
Ngày 12/11/2021, Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng đã ban hành Quyết định số 2146/QĐ-BTC về Kế hoạch tổng thể thực hiện các giải pháp tại Đề án “Quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT tại Việt Nam”, nhằm tăng cường hiệu quả công tác quản lý thuế đối với TMĐT trong nước và xuyên biên giới, chú trọng hoạt động cung cấp dịch vụ số xuyên biên giới của nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở kinh doanh cố định tại Việt Nam.
Đáng chú ý, ngày 21/3/2022, Bộ Tài chính chính thức khai trương Cổng thông tin điện tử dành cho nhà cung cấp nước ngoài (NCCNN) nhằm hiện đại hóa công tác quản lý thuế. NCCNN có thu nhập từ Việt Nam có thể thực hiện việc đăng ký, kê khai, nộp thuế tại bất kỳ đâu trên thế giới.
Sau hơn 3 tháng triển khai Cổng thông tin điện tử dành cho NCCNN từ ngày 21/3/2022, đến nay đã có 26 NCCNN lớn (Microsoft, Facebook, Netfix; Samsung; TikTok; eBay…) đăng ký thuế, kê khai thuế và nộp thuế với tổng số tiền khoảng 20 triệu USD. Như vậy, Việt Nam đã trở thành một trong bốn nước đầu tiên khu vực Đông Nam Á thành công trong việc khẳng định quyền quản lý thuế của quốc gia đối với doanh nghiệp nước ngoài kinh doanh TMĐT, kinh doanh dựa trên nền tảng số và các dịch vụ khác không có cơ sở kinh doanh cố định tại Việt Nam.
Thêm gợi ý quản lý thuế theo thông lệ quốc tế
Tại Hội thảo, các chuyên gia trong và ngoài nước đã đưa ra các gợi ý về quản lý thuế TMĐT theo thông lệ quốc tế.
Theo ông Nguyễn Việt Anh - chuyên gia quản trị công cao cấp của Ngân hàng Thế giới (World Bank), hiện nay có khoảng 20 quốc gia trên thế giới đã ban hành quy định đánh thuế đối với doanh nghiệp kỹ thuật số như: Ấn Độ, Anh, Pháp…
Công tác quản lý có nhiều tương đồng cũng như khác biệt giữa Việt Nam và thế giới. Cụ thể, với thuế gián thu, những điểm tương đồng phải kể đến như: Yêu cầu nhà cung cấp nước ngoài phải đăng ký thuế giá trị gia tăng và kê khai, nộp thuế; hay như việc thực hiện các nghĩa vụ đăng ký, kê khai, nộp thuế thông qua cổng thông tin trực tuyến. Còn về điểm khác biệt giữa Việt Nam với quốc tế, ông Nguyễn Việt Anh chỉ ra đó là sự chênh lệch về thuế suất thuế giá trị gia tăng giữa nhà cung cấp nước ngoài và nhà cung cấp trong nước. Ngoài ra, Việt Nam vẫn đang áp dụng miễn thuế đối với hàng hoá có giá trị thấp.
Đối với thuế trực thu, bên cạnh điểm tương đồng với quốc tế về tỷ lệ đánh thuế, thì còn có điểm khác biệt là Việt Nam chỉ mới xác định đây là thuế thu nhập doanh nghiệp, trong khi các nước đã ban hành một số sắc thuế mới (thuế cân bằng, thuế kỹ thuật số…). Mặt khác, hiện nay cũng còn hạn chế về số thu khi áp dụng các hiệp định tránh đánh thuế hai lần.
Để quản lý chặt lĩnh vực này, ông Nguyễn Việt Anh khuyến nghị, đối với thuế giá trị gia tăng, cơ quan thuế cần quy định vai trò của các nền tảng số, chợ điện tử trong việc kê khai và nộp thuế của thương nhân hoạt động trên các nền tảng này. Ngoài ra, cần áp dụng thống nhất mức thuế giá trị gia tăng đối với các nhà cung cấp nước ngoài cũng như bãi bỏ việc miễn thuế đối với hàng hoá có giá trị thấp.
Còn đối với thuế trực thu, đại diện World Bank cho rằng, cần theo dõi chặt chẽ các diễn biến quốc tế xung quanh những thảo luận và thỏa thuận về thuế trực thu với doanh nghiệp kỹ thuật số. Bên cạnh đó, cần dự phòng phương án nếu không có sự đồng thuận về việc đánh thuế các doanh nghiệp kỹ thuật số; rà soát lại các ưu đãi thuế để tránh thất thu thuế từ tác động của thuế suất tối thiểu toàn cầu.
Còn TS Lê Xuân Trường (Học viện Tài chính) cho rằng, cần bổ sung những trường hợp mà sàn giao dịch TMĐT phải có trách nhiệm khấu trừ và nộp thuế thay cho cá nhân. Theo đó, đối với 2 trường hợp sau đây sàn giao dịch TMĐT phải thực hiện kê khai, khấu trừ và nộp thuế thay cho cá nhân: Sàn giao dịch TMĐT thực hiện dịch vụ trung gian thanh toán; sàn giao dịch TMĐT thỏa thuận với cá nhân về việc đặt hàng trực tuyến và sàn giao dịch TMĐT tham gia điều hành, kiểm soát hoạt động giao hàng và thanh toán của người mua cho cá nhân.
