Một bị cáo quản lý hàng trăm cá nhân, công ty “ma” vay tiền
Tại tòa, các luật sư bào chữa cho các bị cáo bị xét xử tội “Tham ô tài sản” như bị cáo Trương Mỹ Lan (SN 1956, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Vạn Thịnh Phát), truy vấn về quy trình “giải quỹ” nhằm cắt đứt dòng tiền để xóa dấu vết, sau khi được SCB giải ngân cho các khoản vay là các công ty “ma” trong hệ sinh thái VTP.
Liên quan đến quy trình “giải quỹ”, bị cáo Nguyễn Phương Anh (nguyên Phó Tổng Giám đốc Công ty Sài Gòn Penninsula) khai, từ năm 2018 được Trương Mỹ Lan giao quản lý, điều hành nhân viên tại Công ty Sài Gòn Penninsula trong việc tìm người đứng tên đại diện pháp luật các công ty “ma”, đứng tên cổ phần, đứng tên vay vốn, ký chứng từ rút/nộp tiền để tạo dựng hồ sơ vay vốn khống, rút tiền giải ngân tại SCB.
Đến cuối năm 2019, Phương Anh được Lan bổ nhiệm Phó Tổng giám đốc Công ty Sài Gòn Penninsula, và là đầu mối phối hợp cùng các lãnh đạo chủ chốt trong SCB (Nguyễn Phương Hồng, Trần Thị Mỹ Dung, Trương Khánh Hoàng...) lập khống hồ sơ để vay vốn.
Theo lời khai của Phương Anh, căn cứ nhu cầu sử dụng tiền của Trương Mỹ Lan, Phương Anh phối hợp với nhóm cán bộ SCB xây dựng các phương án vay vốn khống, như: mua bán, chuyển nhượng “lòng vòng” cổ phần các doanh nghiệp, thụ hưởng tiền vay, vay vốn bổ sung, vốn lưu động...
Hồ sơ vay vốn (giấy đề nghị vay vốn, hợp đồng tín dụng, phương án vay...) do Hồng, Dung, Hoàng chỉ đạo cán bộ, nhân viên SCB lập theo các phương án vay vốn nêu trên và thông báo cho Phương Anh biết để trực tiếp phối hợp với Đặng Phương Hoài Tâm (Phó trưởng Văn phòng HĐQT Tập đoàn VTP) lấy thông tin các công ty/cá nhân không có dư nợ, chưa sử dụng đến hoặc thành lập mới công ty để đứng tên vay vốn SCB. Sau đó, Phương Anh chỉ đạo các nhân viên phối hợp với nhóm văn phòng HĐQT, nhóm chuyên việc thuê người, để ký hoàn thiện hồ sơ, giấy tờ, chứng từ liên quan đến khoản vay.
Từ ngày 1/1/2018-7/10/2022, thực hiện chỉ đạo của Trương Mỹ Lan, Phương Anh đã thành lập, quản lý, theo dõi, sử dụng 290 pháp nhân và 188 cá nhân để lập hồ sơ 709 khoản vay với tổng số tiền giải ngân hơn 411.069 tỷ đồng. Ngoài ra, Phương Anh còn được giao theo dõi toàn bộ công việc, chi tiền giải ngân từ SCB và các nguồn tiền khác; phối hợp với Hoài Tâm, Hồ Bửu Phương (nguyên Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn VTP), Hà Thục Kim, Phan Chí Luân để “giải quỹ” các khoản vay đã được SCB giải ngân vào tài khoản công ty thụ hưởng cuối cùng.
Dùng chiêu “giải quỹ” để xóa vết nguồn tiền
Đối với bị cáo Hồ Bửu Phương, khi luật sư hỏi “giải quỹ” là gì? Bị cáo Phương cho rằng “giải quỹ” là giải ngân tiền từ SCB cho các công ty vay khống, sau đó chuyển đi đâu không biết.
Theo cáo trạng, bị cáo Phương làm Phó Tổng Giám đốc phụ trách tài chính của Tập đoàn VTP và Công ty đầu tư VTP từ năm 2013 - 31/7/2020, ngoài các nhiệm vụ về tài chính, Phương còn được Trương Mỹ Lan giao nhiệm vụ phối hợp với văn phòng HĐQT Tập đoàn VTP, Phương Anh và các cá nhân lập phương án “giải quỹ” đối với số tiền đã được SCB giải ngân vào tài khoản các công ty thụ hưởng tiền theo phương án vay khống để Trương Mỹ Lan sử dụng vào các mục đích khác nhau.
Để “giải quỹ”, các đối tượng lập hợp đồng hứa chuyển nhượng cổ phần khống, trong đó các công ty “ma” được thụ hưởng tiền giải ngân hứa mua cổ phần của các cá nhân (được thuê đứng tên sở hữu cổ phần của công ty “ma”).
Sau khi ký hợp đồng hứa chuyển nhượng cổ phần và chuyển tiền, các cá nhân sẽ đến ngân hàng ký chứng từ rút tiền. Công ty thụ hưởng hứa mua cổ phần chỉ hạch toán vào mục “các khoản phải thu”, không làm thủ tục sang tên, chuyển nhượng cổ phần nên không phát sinh thuế, tránh việc bị cơ quan thuế, cơ quan thanh tra kiểm tra phát hiện sai phạm.
Mỗi khi cần sử dụng khoản tiền lớn, Phương Anh báo cáo, xin ý kiến Phương để lập các hợp đồng hứa chuyển nhượng cổ phần. Trương Mỹ Lan sẽ triệu tập Phương và Trưởng văn phòng HĐQT Tập đoàn VTP (Hà Thục Kim hoặc Hoài Tâm) và Phan Chí Luân cùng nhân viên để họp, đưa ra và thống nhất danh sách, số lượng và đơn giá cổ phần tham gia hứa chuyển nhượng. Phương đưa ý kiến về đơn giá áp cho cổ phần từng công ty trên cơ sở đánh giá thời gian thành lập, quy mô vốn, tài sản hiện có (đơn giá cổ phần đối với các công ty mới thành lập, không có tài sản từ 10.000-30.000 đồng/cổ phần) để Lan quyết định.
Trên cơ sở ý kiến của Bửu Phương, Phương Anh lập các hợp đồng hứa mua, hứa bán cổ phần giữa các công ty (do Phương Anh phụ trách) đã đứng tên vay vốn SCB, để rút tiền sau khi được giải ngân.
Từ ngày 1/1/2018-31/7/2020, Phương Anh báo cáo, xin ý kiến Phương để lập các hợp đồng hứa chuyển nhượng cổ phần đối với 277 khoản vay của 118 công ty tại SCB và đã rút ra dưới hình thức hợp đồng hứa hẹn chuyển nhượng cổ phần số tiền hơn 190.771 tỷ đồng.
Các bị cáo chịu trách nhiệm liên đới hàng trăm nghìn tỷ đồng
Đối với Đặng Phương Hoài Tâm làm việc tại văn phòng HĐQT của Công ty VTP và Công ty Đầu tư VTP với nhiệm vụ quản lý, theo dõi tài sản của 2 công ty này và các tài sản của Trương Mỹ Lan (giao các cá nhân đứng tên chủ sở hữu); đồng thời, theo dõi thông tin về việc thế chấp tài sản, dư nợ các khoản vay tại SCB và đưa thông tin các tài sản vào thế chấp cho SCB khi Lan yêu cầu.
Từ ngày 15/11/2019, Tâm thay Hà Thục Kim (nguyên Trưởng văn phòng HĐQT) phụ trách, quản lý, điều hành mọi hoạt động của văn phòng HĐQT; theo dõi tổng thể thông tin các công ty “ma”, cá nhân đứng tên tài khoản, cổ đông, việc hứa chuyển nhượng cổ phần và tài sản thuộc sở hữu của Trương Mỹ Lan và Tập đoàn VTP. Tâm là đầu mối phối hợp với Phương Anh cùng các bộ phận khác thành lập công ty, thuê các cá nhân đứng tên để sử dụng cho các hoạt động vay vốn, rút tiền, che giấu dòng tiền của Trương Mỹ Lan; đồng thời chi trả lương cho các cá nhân được thuê tên thành lập doanh nghiệp, đứng tên các tài khoản vay và tài sản…
Cáo trạng xác định Nguyễn Phương Anh, Hồ Bửu Phương và Đặng Phương Hoài Tâm đã thực hiện hàng loạt hành vi sai phạm khác nhau trong quá trình tạo lập hồ sơ vay tiền, hợp thức việc rút/chuyển tiền sau khi SCB giải ngân, giúp sức cho Trương Mỹ Lan tham ô tài sản từ SCB. Với quy trình “giải quỹ”, từ ngày 1/1/2018-17/10/2022, Tâm chịu trách nhiệm thành lập, sử dụng hàng trăm công ty “ma”, cá nhân được thuê để thực hiện 406 khoản vay, giúp sức cho Lan chiếm đoạt hơn 171.359 tỷ đồng, gây thiệt hại cho SCB hơn 57.363 tỷ đồng (số tiền lãi phát sinh); Nguyễn Phương Anh giúp sức Trương Mỹ Lan chiếm đoạt hơn 297.417 tỷ đồng, gây thiệt hại hơn 128.730 tỷ đồng; Hồ Bửu Phương giúp sức Trương Mỹ Lan chiếm đoạt hơn 163.155 tỷ đồng, gây thiệt hại hơn 99.228 tỷ đồng.
