Ngày 2/5, tại TP Cần Thơ, Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam phối hợp với Văn phòng điều phối nông nghiệp và phát triển nông thôn ĐBSCL và Trường Chính sách công và phát triển nông thôn tổ chức "Hội thảo Phát triển liên kết bền vững trong chuỗi giá trị lúa gạo".
Tại hội thảo, nhiều chuyên gia đã khẳng định vai trò và những lợi ích khi đưa thương lái vào chuỗi giá trị lúa gạo, để phát triển liên kết bền vững.
Kỹ sư Võ Quốc Trung – cán bộ kỹ thuật, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Sóc Trăng cho biết, người trồng lúa có 3 kênh liên kết tiêu thụ gồm: Thông qua hợp tác xã nông nghiệp và môi giới địa phương; hai kênh này thông qua thương lái (mua lúa bán lúa) đến doanh nghiệp (kinh doanh chế biến lúa gạo) để xuất khẩu và tiêu thụ nội địa.
Kênh thứ 3 là kênh tiêu thụ “trực tiếp” (chiếm 1-2%) đến các doanh nghiệp, cơ sở dịch vụ (sấy, xay xát), nhưng kênh này cũng thông qua thương lái “mua lúa bán gạo” và chỉ tiêu thụ nội địa.
Theo ông Võ Quốc Trung, trong chuỗi liên kết tiêu thụ lúa gạo, thương lái cung cấp thông tin đến môi giới trung gian về nhu cầu (giống lúa, số lượng, thời điểm và giá mua); khảo sát đồng ruộng khi nhận được phản hồi thông tin của môi giới.
Cụ thể, trước thời điểm thu hoạch (10-15 ngày), thương lái thỏa thuận với nông dân thông qua giới thiệu của môi giới. Xác lập các thỏa thuận chi tiết như: giá lúa, ngày thu hoạch, giờ bắt đầu vận hành máy gặt, địa điểm giao nhận… và chốt “đặt và nhận cọc cam kết việc thống nhất thỏa thuận mua bán”. Tiếp đó, thương lái điều chuyển phương tiện phù hợp đến địa điểm thỏa thuận giao nhận lúa. Giao nhận lúa ngay sau thu hoạch, thanh toán và khấu trừ tiền cọc với chủ hộ (bên bán).
"Thương lái là chiếc cầu nối, là mắt xích không thể thiếu trong chuỗi liên kết tiêu thụ hiện nay, nếu không có thương lái thì 2,1 triệu tấn lúa của tỉnh không biết tiêu thụ vào đâu." - ông Võ Quốc Trung nhấn mạnh.
Thương lái thể hiện tính linh hoạt, nhạy bén, nhanh chóng trong việc định giá và thỏa thuận giá; linh hoạt, hiệu quả trong điều chuyển phương tiện vận tải phù hợp từng điều kiện cụ thể.
Đồng thời, chia sẻ áp lực về nguồn vốn lưu động với các doanh nghiệp thu mua chế biến; hình thức thanh toán linh hoạt, đáp ứng yêu cầu của nông dân. Đặc biệt, sự đóng góp của thương lái được thể hiện rõ tại thời điểm dịch COVID-19 khi 100% lúa gạo được tiêu thụ đúng thời điểm, kịp thời gian, không ép giá…
Đồng quan điểm, TS Trần Minh Hải - Phó hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn (Bộ NN&PTNT) cho rằng, chuỗi lúa gạo ở ĐBSCL dài, có nhiều trung gian. Trong đó, thương lái là người “am hiểu thông tin” trong nghề. Doanh nghiệp thích mua lúa qua thương lái vì giúp doanh nghiệp đỡ căng thẳng hơn về tiền vốn bỏ ra do không phải ứng tiền trước cho nông dân trong thời gian dài (2-3 tháng). Còn nông dân đơn lẻ thích bán cho thương lái vì “lấy tiền liền sau khi cân lúa”.
Theo TS Trần Minh Hải, sẽ có lợi ích nhiều chiều khi đưa thương lái vào chuỗi lúa gạo bền vững. Thương lái cần có “giấy chứng nhận hành nghề”; được đăng ký hành nghề (để giúp phân biệt thương lái tốt và thương lái chưa tốt) và cần được xem là đối tác đồng hành với nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp.
Đồng thời, TS Trần Minh Hải kiến nghị: “Cần khuyến khích tập hợp thương lái vào các nhóm, các câu lạc bộ trên cơ sở tự nguyện, để cùng trao đổi kinh nghiệm, cùng tiếp cận các nội dung tập huấn, hướng dẫn về kỹ thuật trong bảo quản, vận chuyển, chế biến, bảo đảm chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm. Từ đó, giảm tình trạng bẻ kèo, nói không với những hành vi thiếu lành mạnh như mua bán nông sản kém chất lượng hay trục lợi, cấu kết, gây chia rẽ, tác động tiêu cực đến giá cả… Xây dựng sàn giao dịch bán trước lúa để kết nối người mua-bán.”
