Ủy ban Xã hội đã báo cáo Quốc hội thẩm tra dự án Luật BHXH (sửa đổi), trong đó có BHXH tự nguyện. Đối với quy định này, Ủy ban Xã hội đề nghị nghiên cứu để bổ sung luật hóa quy định đóng trước như Nghị định 134/2015/NĐ-CP đang thực hiện để tăng tính hấp dẫn và cụ thể hóa Điều 7 của dự thảo Luật.
Về nội dung trợ cấp thai sản đối với người tham gia BHXH tự nguyện, Ủy ban Xã hội nhận thấy các quy định của chế độ trợ cấp thai sản mới chỉ chú trọng vào lợi ích vật chất mà người lao động tham gia BHXH tự nguyện được hưởng. Cơ quan chủ trì soạn thảo dự thảo Luật chưa chú trọng đến những quyền lợi cũng rất quan trọng như được nghỉ việc để đi khám thai, nghỉ việc khi thực hiện biện pháp tránh thai, nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau thai sản, nghỉ việc khi đình chỉ thai nghén… Ủy ban Xã hội cho rằng, đây là những lợi ích rất cần thiết đối với người lao động nữ khi mang thai, đồng thời thể hiện được tính bình đẳng giữa các chế độ bảo hiểm trong hệ thống BHXH quốc gia.
Vì vậy, Ủy ban Xã hội đề nghị Chính phủ cần nghiên cứu, cân nhắc đánh giá tác động của việc quy định áp dụng chế độ nghỉ khám thai, đình chỉ thai nghén và chế độ nghỉ để thực hiện các biện pháp tránh thai dành cho người lao động tham gia BHXH tự nguyện tương tự như người lao động tham gia BHXH bắt buộc.
Hiện nay, số người tham gia BHXH tự nguyện còn thấp, tỷ lệ người trong độ tuổi sinh đẻ tham gia BHXH tự nguyện không cao. Quy định trợ cấp thai sản đối với người tham gia BHXH tự nguyện ở mức 2.000.000 đồng là chưa phù hợp thực tế, vì mức này được triển khai từ năm 2015. Do đó, Ủy ban Xã hội đề nghị Chính phủ nghiên cứu nâng mức hỗ trợ phù hợp hơn để thu hút người lao động sớm tham gia vào hệ thống BHXH.
Để tiếp tục thực hiện mục tiêu đã được đặt ra trong Nghị quyết số 28 “Nghiên cứu thiết kế các gói BHXH tự nguyện ngắn hạn linh hoạt để người lao động có nhiều sự lựa chọn tham gia và thụ hưởng”, khuyến khích lao động phi chính thức và lao động di cư tham gia BHXH tự nguyện, Ủy ban Xã hội đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế đối với các chế độ trợ cấp cho trẻ em là con của người lao động tham gia BHXH tự nguyện như: giảm giá/miễn phí tiêm chủng, hỗ trợ học phí, chi phí học tập cho trẻ em đang trong độ tuổi đến trường…
Theo thống kê, số người tham gia BHXH giai đoạn 2016 – 2022, tăng mạnh qua các năm. Cụ thể, năm 2016, cả nước có 203.871 người tham gia BHXH tự nguyện thì đến năm 2022 tăng lên 1.462.083 người. Tuy nhiên, nhiều bộ, ngành đánh giá BHXH tự nguyện chưa đủ tính hấp dẫn do chưa có các chế độ ngắn hạn như chính sách BHXH bắt buộc.
Nhiều người lao động phản ánh việc quy định phải đóng đủ BHXH từ 20 năm trở lên mới đủ điều kiện hưởng lương hưu là quá dài, khiến nhiều người không đủ động lực để tham gia BHXH tự nguyện. Mặc dù chính sách BHXH tự nguyện được thiết kế hướng tới việc gia tăng số người nghỉ hưu, tuy nhiên thời gian qua số người tham gia BHXH tự nguyện hưởng BHXH một lần là khá cao. Cụ thể, năm 2021 có 5.249 người tham gia BHXH tự nguyện hưởng BHXH một lần thì đến năm 2021 tăng lên 12.365 người hưởng BHXH một lần.
