Cần giới hạn việc áp dụng chỉ định thầu với các trường hợp đặc thù
Trình bày Tờ trình tóm tắt dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, Dự Luật được xây dựng trên cơ sở 5 nhóm chính sách trong đề nghị xây dựng Luật đã được Quốc hội, Chính phủ thông qua, gồm 10 Chương, 92 Điều. So với Luật Đấu thầu năm 2013, Luật này đã sửa đổi 85 Điều, bổ sung mới 5 Điều, giữ nguyên 2 Điều, bãi bỏ 11 Điều.
Trong đó, Dự Luật lần này có nhóm các quy định sửa đổi, bổ sung nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác đấu thầu, bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu.
Sửa đổi, bổ sung quy định về các trường hợp chỉ định thầu nhằm tạo cơ sở pháp lý và điều kiện thuận lợi để áp dụng trong các trường hợp cấp bách hoặc cần đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án lớn, trọng điểm như: gói thầu phục vụ công tác phòng chống dịch bệnh; gói thầu thuộc các dự án quan trọng quốc gia cần triển khai ngay theo Nghị quyết của Quốc hội; gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn; gói thầu thực hiện công tác đền bù, giải phóng mặt bằng, tái định cư.
Dự Luật cũng làm rõ, phân định cụ thể các trường hợp, điều kiện áp dụng chỉ định thầu và điều kiện áp dụng lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt.
Đồng thời, đẩy mạnh phân cấp cho Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh trong việc quyết định lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ chỉ quyết định về danh mục, quy trình lựa chọn nhà thầu đối với trường hợp gói thầu thuộc dự toán mua sắm thường xuyên của các cơ quan nhà nước có phạm vi áp dụng chung trên cả nước; chấp thuận chủ trương đối với dự án, gói thầu có quy mô lớn, liên quan đến quốc phòng, an ninh, biên giới lãnh thổ.
Hoàn thiện quy định về tiêu chí bảo đảm cạnh tranh trong nội dung hồ sơ mời thầu nhằm hạn chế tình trạng “cài cắm” tiêu chí đánh giá, gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng…
Thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính- ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường cho biết, Thường trực Ủy ban TCNS tán thành về sự cần thiết sửa đổi Luật nhằm kịp thời khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật hiện hành; bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật; góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong đấu thấu, lựa chọn nhà thầu và quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước.
Thường trực Ủy ban Tài chính ngân sách đề nghị làm rõ nội hàm “yêu cầu cao và tính đặc thù” để tránh tùy tiện và lạm dụng khi thực hiện đối với đấu thầu hạn chế. Dự Luật đã bổ sung, mở rộng thêm nhiều trường hợp áp dụng hình thức chỉ định thầu. Do vậy, cần giới hạn việc áp dụng chỉ định thầu với các trường hợp đặc thù.
Tiêu cực trong đấu thầu, có nguyên nhân do hệ thống pháp luật không?
Thảo luận Dự Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga nêu thực tế vừa qua nổi lên tình trạng về tham nhũng, tiêu cực, gian lận trong đấu thầu. "Trong đánh giá của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cũng đã chỉ ra việc tham nhũng xảy ra trong đấu thầu rất nhiều. Vậy khi có tham nhũng, tiêu cực trong đấu thầu thì có nguyên nhân nào do hệ thống pháp luật không, trong dự án Luật đấu thầu sửa đổi lần này quy định vấn đề này ở điều nào" – Chủ nhiệm Lê Thị Nga đặt câu hỏi.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, phải nhận diện rõ vấn đề trong đấu thầu đầu tư công, phần lớn là do thủ tục hành chính nên dẫn đến kéo dài... Vậy khi sửa đổi luật lần này cần nhận diện rõ ở điều nào, khoản nào gây ách tắc dẫn đến đấu thầu kéo dài, phải chỉ rõ ra.
Nêu vấn đề thực trạng hiện nay kết quả giảm giá qua đấu thầu rất thấp. Theo lý giải của các cơ quan đưa ra đều viện cớ để sau đó chỉ định thầu. "Tình trạng “quân xanh, quân đỏ”, thông thầu, tham nhũng, tiêu cực thì luật khắc phục ở chỗ nào? Chắc chắn là có lỗ hổng thì mới diễn ra tình trạng này, và lỗ hổng hiện nay có phải ở luật không, hay ở khâu tổ chức thực hiện? Hổng ở đâu và bịt lỗ hổng như thế nào?”- Chủ tịch Quốc hội đặt vấn đề. Đồng thời cho rằng, lần sửa luật này cần luật hóa tất cả các khâu và công khai.
Thứ trưởng Bộ Y tế nói về nguyên nhân thiếu thuốc và vật tư y tế
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh đặt vấn đề, vừa qua trong đấu thầu mua sắm tập trung nhưng tình trạng thuốc, vật tư, trang thiết bị y tế khó khăn dù Thủ tướng có chỉ đạo quyết liệt. Có vấn đề gì mà tổ chức thực hiện khó như thế?.
Giải trình thêm những vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho biết: Tình trạng thiếu thuốc và vật tư y tế thời gian qua có nhiều nguyên nhân, trong đó có cả chủ quan và khách quan.
Thứ trưởng Bộ Y tế cho biết, việc thiếu thuốc và vật tư y tế thời gian qua là do Bộ Y tế phải mất nhiều thời gian tổng hợp số liệu trên toàn quốc. Bên cạnh đó, sau đại dịch Covid-19, lượng bệnh nhân đến các cơ sở y tế khám chữa bệnh tăng vượt sự kiến. Ngoài ra, do dịch bệnh xảy ra trên toàn thế giới dẫn đến việc đứt gẫy nguồn cung ứng nguồn thuốc và vật tư y tế.
Về chủ quan, sau khi xảy ra những sai phạm tại CDC ở các tỉnh, thành phố trên cả nước nên các bệnh viện cũng có tâm ý e dè trong khâu đấu thầu thuốc và vật tư y tế, từ đó dẫn đến việc các cơ sở y tế thiếu thuốc.
Mặt khác, Bộ Y tế quá tập trung vào việc phòng chống dịch nên việc mua sắm trang thiết bị, thuốc và vật tư y tế cũng chậm. Ngoài ra, việc thực hiện một số quy định trong Luật Đấu thầu về mặt bằng giá cũng có nhiều thay đổi.
Để khắc phục tình trạng này, Thứ trưởng Trần Văn Thuấn cho biết: Bộ Y tế đã giải quyết, mua được 86/106 loại thuốc tập trung 19/65 loại thuốc biệt. Bộ Y tế cũng đang chỉnh sửa Thông tư 15 phân cấp phân quyền nhiều hơn cho cấp dưới trong việc mua sắm vật tư y tế...
Thứ trưởng Trần Văn Thuấn đề nghị, nên chăng Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cùng tham gia đấu thầu tập trung thuốc và vật tư, thiết bị y tế để giảm tải cho Bộ Y tế.
